Điện năng có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế của các quốc gia, đặc biệt là các nước đang trong quá trình công nghiệp hóa đất nước. Tại Việt Nam nhu cầu điện năng tăng trung bình 10%/năm và tiếp tục tăng trong tương lai (Tổng sơ đồ điện VI), điều này đặt ra yêu cầu phải phát triển các nhà máy điện trong đó có các nhà máy thủy điện để đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế. Việc phát triển các dự án thủy điện lại kéo theo vấn đề di dân, tái định cư cho cư dân địa phương đảm bảm việc phát triển bền vững và dài hạn. Việc xây dựng các con đập cho các dự án thủy điện có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng dân cư địa phương. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy ảnh hưởng của các dự án thủy điện tới các cộng đồng địa phương chịu ảnh hưởng rất khác nhau cả tích cực (Nakayama & cộng sự, 1999; Agnes & cộng sự, 2009) và tiêu cực (Bartalome & cộng sự, 2000; Cernea, 2003). Điều này đặt ra yêu cầu phải có những cân nhắc cẩn trọng khi triển khai các dự án thủy điện, thực hiện tốt các chính sách đầu tư phát triển cho vùng tái định cư để đảm bảo ổn định đời sống và phát triển kinh tế cho vùng tái định cư. Trong thực tế, bên cạnh những thành quả đạt được khi triển khai các dự án thủy điện thì quá trình tái định cư cho người dân cũng gặp những khó khăn nhất định. Mặc dù trên nguyên tắc thực hiện dự án tái định cư đảm bảo người dân vùng tái định cư có đời sống tốt hơn nơi ở cũ ở các dự án thủy điện trong đó có dự án thủy điện Sơn La. Tuy nhiên, trong thực tế đã xuất hiện việc các hộ gia đình bỏ nơi tái định cư trở lại nơi sinh sống cũ hoặc đi nơi khác (Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam, 2016). Đây là tín hiệu cho thấy có dấu hiệu việc thực hiện các chính sách đối với các nhóm di dân tái định cư chưa đạt được mục tiêu đặt ra, đặc biệt là các chính sách đầu tư phát triển vùng tái định cư như các chính sách về phát triển hạ tầng sản xuất, hạ tầng xã hội, chính sách cho vay vốn, chính sách đất đai hay chính sách đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp đối với các hộ gia đình chịu ảnh hưởng từ dự án. Bởi vậy, cần thiết phải có những nghiên cứu 2 một cách có hệ thống đánh giá ảnh hưởng của việc thực hiện các chính sách đầu tư phát triển cho vùng tái định cư đến kết quả công tác tái định cư trong thực tế, sau khi các hộ gia đình đã chuyển về nơi ở mới chứ không phải những báo cáo khi lập dự án. Từ căn cứ của kết quả nghiên cứu để đề xuất những phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện các chính sách đầu tư phát triển cho các dự án tái định cư thủy điện, nâng cao chất lượng chính sách và những giải pháp cho việc cải thiện đời sống người dân chịu ảnh hưởng từ các dự án thủy điện, đặc biệt là các khu vực còn nhiều khó khăn, đa dạng các thành phần dân tộc thiểu số như vùng núi phía Bắc. Do đó, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Chính sách đầu tư phát triển kinh tế – xã hội vùng tái định cư trong các dự án thủy điện vùng núi phía Bắc (Nghiên cứu trường hợp dự án thủy điện Sơn La)” cho luận án tiến sĩ của mình