Thất nghiệp, trong kinh tế học, là tình trạng người lao động muốn có việc
làm mà không tìm được việc làm (từ Hán-Việt thất: mất mát, nghiệp: việc làm).
Tỷ lệ thất nghiệp là phần trăm số người lao động không có việc làm trên tổng số
lực lượng lao động xã hội.
Số người không có việc làm
Tỷ lệ thất nghiệp = 100% x
Tổng số lao động xã hội
Không có việc làm đồng nghĩa với hạn chế giao tiếp với những người lao
động khác, tiêu tốn thời gian vô nghĩa, không có khả năng chi trả, mua sắm vật
dụng thiết yếu cũng như các hàng hóa tiêu dùng. Yếu tố sau là vô cùng trầm
trọng cho người gánh vác nghĩa vụ gia đình, nợ nần, chi trả chữa bệnh. Những
nghiên cứu cụ thể chỉ ra rằng, gia tăng thất nghiệp đi liền với gia tăng tỷ lệ tội
phạm, tỷ lệ tự tử, và suy giảm chất lượng sức khỏe. Theo một số quan điểm,
rằng người lao động nhiều khi phải chọn công việc thu nhập thấp (trong khi tìm
công việc phù hợp) bởi các lợi ích của bảo hiểm xã hội chỉ cung cấp cho những ai
có quá trình làm việc trước đó. Về phía người sử dụng lao động thì sử dụng tình
trạng thất nghiệp để gây sức ép với những người làm công cho mình (như không
cải thiện môi trường làm việc, áp đặt năng suất cao, trả lương thấp, hạn chế cơ
hội thăng tiến, v.v.). Những thiệt thòi khi mất việc dẫn đến trầm uất, suy yếu
ảnh hưởng của công đoàn, công nhân lao động vất vả hơn, chấp nhận thù lao ít
ỏi hơn và sau cùng là chủ nghĩa bảo hộ việc làm. Chủ nghĩa này đặt ra những
rào cản với người muốn gia nhập công việc, hạn chế di dân, và hạn chế cạnh
tranh quốc tế. Cuối cùng, tình trạng thất nghiệp sẽ khiến cán cân đàm phán điều
kiện lao động nghiêng về giới chủ, tăng chi phí khi rời công việc và giảm các lợi
ích của việc tìm cơ hội thu nhập khác