Để phân tích nhân sinh quan triết học phật giáo, chúng ta cần phải biết lịch sử hình
thành và phát triển của triết học Phật giáo. Trường phái Phật giáo xuất hiện vào khoảng
thế kỷ V trước Công nguyên do Xítđácta Gôtama (563-483 Trước Công nguyên) sáng lập
và nhanh chóng được truyền bá ở miền Bắc Ấn Độ. Năm 29 tuổi Xítđácta Gôtama xuất
gia đi tu để tìm kiếm con đường cứu vớt những nỗi khổ của loài người. Nhưng qua 7 năm
theo các bậc chân tu khổ hạnh của truyền thống tu luyện Ấn Độ mà người vẫn chưa tìm
ra ch ân lý. Cuối cùng người lang thang đến khu rừng thiêng Uravela miền Bắc Ấn Độ và
ngồi thiền dưới gốc cây bồ đề. Sau 3 ngày đêm suy ngẫm người phát hiện ra bản tính vô
ngã vô thường của thế giới, tiếp tục ngồi gốc cây bồ đề them 49 ngày nữa để chiêm
nghiệm tâm linh và giải thích thấu đáo bản chất của tồn tại, nguồn gốc của mọi khổ đau.
Người cho rằng mình đã tìm được con đường cứu vớt chúng s inh. Từ đó người ta gọi ông
là Phật, nghĩa là người đã giác ngộ, thấu hiểu chân lý. Giáo đoàn phật giáo được ông xây
dựng và đi rao giảng giáo lý của mình.
Những nội dung cơ bản của Phật giáo được thể hiện trong giáo lý. Hệ thống giáo lý
của Phật giáo là một hệ thống rất đồ s ộ nằm chủ yếu trong Tam tạng kinh điển, gồm Kinh
tạng (ghi lời Phật dạy), Luật tạng (các giới luật), và Luận tạng, nói vế thế giới quan và
nhân sinh quan của Phật Thích Ca.
Vậy nhân sinh quan là gì? Nhân sinh quan là cách nhìn nhận đời sống, công tác, xã
hội, lịch sử, dựa theo lợi ích của giai cấp mình. Nhân s inh quan cách mạng. Nhân s inh
quan của giai cấp công nhân đấu tranh để cải tạo xã hội. Nhân sinh quan cộng s ản. Nhân
sinh quan của nhữ ng người cộng s ản đấu tranh để thực hiện chủ nghĩa cộng sản, đầy lòng
tin tưởng ở tư ơng lai tốt đẹp củ a loài người và sẵn sàng hi sinh chiến đấu cho tương lai
ấy.
Nhân sinh quan Phật giáo nguyên thủy mang tính nhân bản sâu sắc nhưng cũng chứa
đầy tính chất duy tâm chủ quan, bi quan yếm thế, không tưởng về đời sống
Từ một vũ trụ quan căn cứ trên những thuyết nhân duyên sinh, thuyết sự vật duyên
khởi đi đến nhận thứ c là vô thủy, vô chung, từ nhữ ng thuyết vô thường, vô ngã bây giờ
chúng ta sẽ tìm hiểu về những quan niệm của Đạo Phật về vấn đề nhân sinh quan. Ở đây
chúng ta sẽ lần lượt trả lời các câu hỏi:
– Con người là gì ? Từ đâu mà s inh ra? Chết rồi đi đâu ?
Vị trí của con người trong Đạo Phật.
– Quan niệm của Phật về các vấn đề:bình đẳng, tự do, dân chủ.
–Có phải cuộc sống chỉ toàn là đau khổ ? và vấn đề giải thoát trong Đạo Phật là gì ?
Trước khi trả lời các câu hỏi trên chúng ta sẽ tìm hiểu và phân tích Tứ diệu đế vì đây
là giáo lý kinh điển củ a Phật giáo bao quát toàn bộ các vấn đề trên