Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc luôn luôn thống nhất, hữu cơ với chủ nghĩa xã hội. Ngay từ những năm 20 của thế kỷ XX. Người đã khẳng định sự lựa chọn của mình:” Chỉ có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và giai cấp công nhân toàn thế giới”. Sau khi đã giành được độc lập dân tộc. Người lại nói:” Cách mạng giải phóng dân tộc phải phát triển thành cách mạng xã hội chủ nghĩa thì mới giành được thắng lợi hoàn toàn”. Việt Nam tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội trong những điều kiện đặc biệt, không giống với bất cứ một nước xã hội chủ nghĩa nào khác: từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, chưa trải qua chế độ tư bản chủ nghĩa, bị chiến tranh tàn phá, đất nước còn tạm thời chia làm hai miền, Trong tình hình đó, người dặt vấn đề “ chúng ta phải dùng những phương pháp gì, hình thức gì, đi theo tốc độ nào để tiến dần lên chủ nghĩa xã hội?”. Người đòi hỏi phải nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo; phải học tập, tham khảo kinh nghiệm của các nước xã hội chủ nghĩa của an hem, nhưng phải hết sức tránh giáo điều, rập khuôn theo cách làm của người khác, “ bởi vì nước ta có những đặc điểm riêng của ta” . Khi miền Bắc bước vào thời kì quá độ. Người đã nhắc nhở: “ Ta không thể giống Liên Xô, vì Liên Xô có phong tục tập quán khác, có lịch sử và địa lý khác Ta có thể đi con đường khác để tiến lên chủ nghĩa xã hội”. Bàn về phương hướng và tốc độ phát triển công nghiệp. Người nói: “ Nếu muốn công nghiệp hóa gấp thì là chủ quan. Cho nên trong kế hoạch phải tăng tiến nông nghiệp”. Theo người, bước đi của ta là: “ Ta cho nông nghiệp là quan trọng và ưu tiên, rồi đến thủ công nghiệp và công nghiệp nhẹ, sau mới đến công nghiệp nặng”.