Đông Nam Á là khu vực địa lý – nhân văn tương đối thống nhất.
Vào thế kỉ XIX các nước Đông Nam Á đều bị thực dân phương Tây xâm
lược. Sự xâm lược của thực dân đã để lại nhiều hậu quả ảnh hưởng đến
sự phát triển kinh tế và xã hội, những hậu quả này cũng gây ảnh hưởng ít
nhiều đến quá trình hợp tác sau này của các nước Đông Nam Á.
Đông Nam Á là một khu vực địa lý – nhân văn tương đối thống
nhất, với nhiều nét tương đồng về văn hóa và nhiều tiềm năm phát triể n
kinh tế. Với ý thức thành lập những tổ chức mang tính hợp tác khu vực,
tháng 7/1961 hiệp hội Đông Nam Á được thành lập với 3 thành viên là
Thái Lan, Malaysia và Philippines (ASA), đánh dấu mốc đầu tiên của quá
trình hình thành tổ chức khu vực ở Đông Nam Á. Năm 1963 Maphilindo
ra đời với quyết tâm duy trì quan hệ hữu nghị giữa các quốc gia thành
viên, góp phần vào cuộc đấu tranh chung chống chủ nghĩa thực dân và
chủ nghĩa đế quốc. Tuy nhiên với những tranh chấp về lãnh thổ, mâu
thuẫn tôn giáo sắc tộc, nguy cơ xung đột vũ trang, bất đồng giữa các
nước thành viên các tổ chức này đều thất bại, ASA chỉ duy trì được đến
năm 1966. Trong bối cảnh tình hình chiến tranh căng thẳng, sự tranh
chấp giữa các nước phương Tây, ASEAN được thành lập ngày 8-8-1967
sau khi Bộ trưởng Bộ Ngoạ i giao các nước Indonesia, Malaysia,
Philippines, Singapore và Thái Lan ký bản tuyên bố ASEAN còn gọi là
Tuyên bố Bangkok. Khi mới thành lập, ASEAN chỉ có 5 nước thành
viên tới năm 1984, có thêm Brunei Darusalam gia nhập ASEAN. 11 năm
sau, tháng 7/1995, Việt Nam gia nhập ASEAN và là thành viên thứ bảy.
Tháng 7/1997, ASEAN đã kết nạp thêm hai thành viên mới là CHDCND
Lào và Myanmar. Ngày 30/4/1999, ASEAN kết nạp Vương quốc Campuchia làm thành viên chính thức. Đảo quốc Đông Timor là quốc gia cuối cùng ở Đông Nam Á chưa gia nhập ASEAN.