1. Khái quát chung về độc quyền 1.1 Nguyên nhân dẫn tới độc quyền + Chính phủ nhượng quyền khai thác một thị trường nào đó: chính quyền địa phương có thể nhượng quyền khai thác rác thải cho một công ty nào đó hay nhà nước tạo ra cơ chế độc quyền nhà nước cho một công ty như trường hợp chính phủ Anh trao độc quyền buôn bán với Ấn độ cho Công ty Đông Ấn. + Nếu chi phí vận chuyển quá cao, thị trường có thể bị giới hạn trong một khu vực địa lý nào đó và nếu trong khu vực đó có một doanh nghiệp cung cấp sản phẩm thì sẽ dẫn đến tình trạng gần như độc quyền. + Chế độ bản quyền đối với phát minh, sáng chế và sở hữu trí tuệ: một mặt chế độ này khuyến khích những phát minh, sáng chế nhưng mặt khác nó tạo cho người nắm giữ bản quyền có thể giữ được vị trí độc quyền trong thời hạn được giữ bản quyền theo quy định của luật pháp. + Do người sản xuất sở hữu được một nguồn lực rất khan hiếm: điều này giúp cho người nắm giữ có vị trí gần như độc quyền trên thị trường. Một ví dụ điển hình là Nam Phi được sở hữu những mỏ kim cương chiếm phần lớn sản lượng của thế giới và do đó quốc gia này có vị trí gần như độc quyền trên thị trường kim cương. 1.2 Độc quyền là gì ? Độc quyền, cơ bản được hiểu là sự chi phối thị trường của một hay nhiều công ty, hoặc một tổ chức kinh tế nào đó về một loại sản phẩm trên một đoạn thị trường nhất định. Trong nền kinh tế, các doanh nghiệp sản xuất hàng hoá luôn muốn tự mình quyết định đến việc sản xuất và tiêu thụ hàng hoá – dịch vụ của mình. Nhưng cạnh tranh trên thị trường đã không cho phép họ làm như vậy. Do đó các doanh nghiệp luôn muốn xoá bỏ cạnh tranh và độc quyền đã ra đời để đáp ứng yêu cầu của họ. Độc quyền trong kinh doanh là việc một hay nhiều tập đoàn kinh tế với những điều kiện kinh tế chính trị, xã hội nhất định khống chế thị trường sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hàng hoá dịch vụ. Trong kinh tế học, độc quyền là trạng thái thị trường chỉ có duy nhất một người bán và sản xuất ra sản phẩm, không có sản phẩm thay thế gần gũi. Tiếng Anh là monopoly. Từ này có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp monos nghĩa là một và polein nghĩa là bán. Đây là một trong những dạng của thất bại thị trường, là trường hợp cực đoan của thị trường thiếu tính cạnh tranh. Mặc dù trên thực tế hầu như không thể tìm được trường hợp đáp ứng hoàn hảo hai tiêu chuẩn của độc quyền và do đó độc quyền thuần túy có thể coi là không tồn tại nhưng những dạng độc quyền không thuần túy vẫn tồn tại và đều dẫn đến sự phi hiệu quả của lợi ích xã hội. 1.3 Đặc điểm của độc quyền Có nhiều cách phân chia độc quyền. Độc quyền được phân loại theo nhiều tiêu thức: mức độ độc quyền, nguyên nhân của độc quyền, cấu trúc của độc quyền.nhưng cách phân chia các loại độc quyền dựa vào nguyên nhân gây ra độc quyền là cách chia phổ biến. Theo tiêu chí này, độc quyền được chia làm: + Độc quyền về tài nguyên chiến lược + Độc quyền về bằng phát minh, sáng chế + Độc quyền do luật định + Độc quyền tự nhiên + Độc quyền về sản phẩm hay tiện ích công cộng Những dạng độc quyền trên tồn tại trong bất cứ quốc gia nào và các quốc gia trên thế giới khó có thể tránh khỏi dù độc quyền là mặt trái của nền kinh tế nhưng xã hội bắt buộc phải chấp nhận. Dù trong nền kinh tế độc quyền, công ty độc quyền hoàn toàn tự do trong việc quyết định giá. Tuy nhiên nó vẫn bị giới hạn trong sức mạnh chi phối của thị trường.