Khác với những bài viết, tham luận, công trình nghiên cứu độc lập hay chỉ mang tính chất tham khảo trong nhà trường, yêu cầu đặt ra đối với những bộ giáo trình văn học là trình bày vấn đề sao cho sinh viên có thể nắm bắt nhanh nhất và hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, giáo trình lý luận văn học còn được biên soạn với mục đích giới thiệu, hướng dẫn sinh viên những thao tác và phương pháp căn bản cần thiết khi thực hành nghiên cứu văn học. Vừa gắn bó thiết thân với việc học tập bộ môn lý luận văn học của sinh viên, vừa là nền tảng lý luận để sinh viên tiến tới tìm hiểu, nghiên cứu sâu hơn những vấn đề khác của bộ môn hay nghiên cứu những bộ môn khác trong khoa nghiên cứu văn học, giáo trình lý luận văn học, do đó, bao giờ cũng được biên soạn theo một dòng tư tưởng và quan niệm nhất quán. Đây là đặc điểm đầu tiên mà chúng ta có thể thấy khi khảo sát sơ lược các bộ giáo trình ở Việt Nam sau năm 1986. Bốn bộ giáo trình mà người viết chọn làm đối tượng nghiên cứu chính dù được ra đời trong những thời gian khác nhau, từ những tác giả khác nhau, dành cho đối tượng khác nhau (có thể là sinh viên đại học, cao đẳng hay trung học chuyên nghiệp), nhưng lại hầu như thống nhất trong cách biên soạn và tổ chức chương trình giảng dạy. Dù được chia thành ba tập hay in thành trọn bộ, thì hầu như bộ giáo trình nào cũng gồm có ba phần chính: thứ nhất, nguyên lý tổng quát; thứ hai, tác phẩm văn học; thứ ba, phương pháp sáng tác và phương pháp nghiên cứu văn học.