1. Tính cấp thiết của đề tài Trong lịch sử của sự phát triển văn minh, văn hóa nhân loại, vấn đề con người và tương lai của con người luôn giữ vị trí trung tâm và trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học – xã hội khác mà đặc biệt là khoa học xã hội nhân văn nhưng chỉ có triết học mới nhận thức con người một cách toàn diện trong tính chỉnh thể của nó. Những vấn đề chung nhất, cơ bản nhất về con người như: Bản chất con người là gì? Vai trò của nó trong sự phát triển nhân loại thể hiện như thế nào?. Đằng sau những câu hỏi này là cả một vấn đề mà nhân loại quan tâm nghiên cứu. Có thể nói việc nghiên cứu con người không phải là một đề tài mới song nó vẫn là một vấn đề luôn luôn mới. Là sản phẩm của quan hệ xã hội, con người cũng đồng thời là chủ thể cải tạo xã hội và từ đó cải tạo chính bản thân mình. C.Mác và Ăngghen khẳng định: “Bản thân xã hội sản xuất ra con người với tính cách là con người như thế nào thì nó cũng sản xuất ra xã hội như thế” [2, 169]. Như vậy trong mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau thì bản chất con người cũng biểu hiện khác nhau. Có thể nói cùng với Ấn Độ, Trung Hoa là cái nôi của nền văn minh phương Đông nói riêng và nhân loại nói chung. Với những phát minh vĩ đại trên lĩnh vực khoa học tự nhiên. Trung Hoa cũng là quê hương của hệ thống triết học lớn. Trải qua gần 40 thế kỷ phát triển liên tục, lịch sử triết học Trung Hoa bao hàm một nội dung cực kỳ phong phú với hệ thống triết học rộng lớn và sâu sắc mà đặc biệt vấn đề con người trong triết học Trung Hoa cổ đại nói riêng và cũng như con người trong lịch sử Trung Hoa nói chung là một vấn đề trung tâm, nổi bật trong lịch sử tư tưởng Trung Quốc. Nhưng con người được nghiên cứu ở đây không được chú trọng trên tất cả các mặt mà chỉ chú ý đến khía cạnh đạo đức, luân lý, hướng nội với mục đích nhằm xoa dịu mâu thuẫn, ổn định xã hội, phục vụ lợi ích của giai cấp thống trị. Ở Đông Phương, ngay từ trước công nguyên rất lâu, đạo lý nhân bản đã được hiền nhân đặt để và phổ biến dù rằng khi ấy hầu hết cuộc sống con người vẫn còn ở tình trạng bộ lạc. Để sống con người Trung Hoa thời sơ khai phải săn bắn kiếm ăn, chém giết tranh giành nhau miếng ăn chẳng khác gì động vật. Tuy nhiên cho đến khi Thần Nông xuất hiện, dạy cho dân biêt cày cấy, chỉ cách lấy lửa. Nữ Oa dạy cho dân biết kéo tơ dệt vải thì văn hóa đã tiến sang một bước mới, thành lập cộng đồng xã hội. Xã hội ngày càng phát triển việc xấu xen lẫn việc tốt, con người lúc đó còn chạy theo bản tính tự nhiên, tức là có phần thiên về thú tính. Để ngăn cản và giúp con người đừng chạy theo thú tính thấp hèn, giảm bớt những hoạt động trái với luân lý, cổ nhân đã đặt ra những quy phạm về luân thường mà trong đó Ngũ thường được xem như rường cột, khuyến khích mọi người học tập và noi theo. Điển hình nhất của đạo lý Trung Quốc là những nguyên tắc phong hóa như Tam Cương, Ngũ Thường rồi sau đó được hoàn thiện bằng chữ viết như: Kinh Lễ, Gia Lễ mà đến nay ít nhiều vẫn còn giá trị. Ở Trung Quốc vào thế kỷ VIII đến thế kỷ VI TCN, những nhóm chuyên chế lớn ban đầu hình thành và một cuộc chiến tranh giành chính quyền giữa bọn quan lại phục vụ chế độ với các thương nhân đã tăng lên. Cuộc đấu tranh của những người dân chống lại bọn áp bức bóc lột cũng tăng mạnh. Trong những điều kiện của cuộc chiến tranh gay gắt, lòng người bắt đầu hoài nghi về sức mạnh của Thiên giới. Nhiều người đã hoài nghi về sự tồn tại của “trời” đã dần bác bỏ việc xem “trời” là nguồn gốc của đời sống đạo đức. Sự khủng hoảng về đạo đức luân lý, thứ luân lý dựa trên cơ sở sùng bái trời và tổ tiên, đã bắt buộc chế độ quan chế phải tìm tòi những con đường khác để củng cố các quy tắc đạo đức nhằm phục vụ địa vị độc tôn, đặc quyền của giai cấp chuyên chế cấp trên. Nhà triết học, nhà hoạt động chính trị đồng thời cũng là những nhà đạo đức đã tích cực đề xướng việc tìm hiểu bản chất của con người để tuyên truyền quần chúng quay trở lại đời sống thời cổ đại và nhằm một mục đích khác là nhằm hướng con người sống hợp với đạo làm người và phục vụ cho quan điểm trị nước của giai cấp thống trị. Xuất phát từ vấn đề nêu trên mà tôi quyết định chọn đề tài: “ Vấn đề con người trong triết học Trung Hoa cổ đại” để làm đề tài luận văn của mình nhằm tìm hiểu rõ hơn về những quan điểm về con người của các triết gia tiểu biểu thời Trung Hoa cổ đại để qua đây có thể có những hiểu biết cơ bản về cái nhìn của người Trung Hoa về vấn đề con người thời cổ đại cũng như cho đến giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm: – Làm rõ những tiền đề về kinh tế, chính trị – xã hội Trung Hoa thời cổ đại có những đặc điểm gì tạo điều kiện cho sự ra đời của những quan điểm về bản chất con người của các triết gia. – Khai thác các tư tưởng triết học cơ bản về nhân sinh quan của các triết gia tiêu biểu trong một số trường phái triết học tiêu biểu. Đề tài sẽ thực hiện các nhiệm vụ là phân tích, làm rõ các quan điểm của các nhà triết học tiêu biểu về con người, bản chất con người, cũng như cách nhìn nhận và đánh gia về con người và tìm hiểu những ảnh hưởng của các quan niệm này đến xã hội lúc bấy giờ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đi sâu làm rõ một số nội dung của đề tài nghiên cứu: – Tư tưởng triết học cơ bản của các triết gia, các trường phái triết học về vấn đề con người như Nho giáo, Lão giáo, Pháp gia trong triết học Trung Hoa cổ đại. – Những điểm được và hạn chế của các quan niệm về con người của các triết gia. Về phạm vi nghiên cứu thì đề tài giới hạn ở việc nghiên cứu vấn đề con người của các trường phái triết học thời Trung Hoa cổ đại chứ không đi sang nghiên cứu con người ở các thời kỳ khác trong triết học Trung Hoa. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài được tiếp cận dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Những phương pháp được sử dụng chủ yếu trong nghiên cứu đề tài là phương pháp logic và lịch sử. Ngoài ra tác giả còn sử dụng phối hợp một số phương pháp như: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn chia làm 2 chương, 4 tiết.