Hưng Yên là vùng đất nằm ở châu thổ sông Hồng nơi có bề dày lịch
sử, truyền thống văn hiến, cách mạng. Toàn tỉnh có hơn 1.210 di tích, trong
đó có 01 di tích quốc gia đặc biệt là Khu di tích Phố Hiến, 164 di tích xếp
hạng quốc gia, 196 di tích cấp tỉnh và hơn 400 lễ hội dân gian [37, tr.4].
Hưng Yên hiện còn lưu giữ nhiều cổ vật, hiện vật có giá trị như thần tích,
sắc phong, câu đối, văn bia. Đây là nơi kết tinh, lưu giữ nhiều giá trị trầm
tích văn hóa của vùng đồng bằng Bắc bộ.
Phố Hiến – Hưng Yên từng một thời nổi danh với câu ca “Thứ nhất
Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến”. Theo các cứ liệu ghi lại, nơi đây có vị trí đặc
biệt quan trọng gánh trách nhiệm như một tiền đồn, một tiền cảng, vòng
thành bảo vệ che chắn cho Kinh thành – Thăng Long. Đồng thời, là cửa ngõ
giao thương đường thủy quốc tế kết nối với nhiều quốc gia như: Nhật Bản,
Trung Quốc, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp.
Vào khoảng thế kỷ XVI, XVII, Phố Hiến – Hưng Yên đã nổi tiếng là
một thương cảng ở Đàng Ngoài, sánh ngang bằng với Hội An ở Ðàng trong
thời Chúa Nguyễn. Lúc ấy, Phố Hiến có một đô thị trải dài theo bờ tả ngạn
sông Hồng. Văn bia chùa Thiên Ứng, dựng năm Vĩnh Tộ thứ 7 (1625, đời
Vua Lê Thần Tông) ghi rằng: “Phố Hiến nổi tiếng trong bốn phương là một
tiểu Tràng An”. Lời văn bia ấy cũng chẳng khác bao nhiều so với dân gian:
“Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến”. Tràng An, Kinh Kỳ, Kẻ Chợ đều là
tên gọi của Thăng Long – Ðông Ðô – Hà Nội xưa. Nơi đây được các thương
gia nước ngoài chú ý và tiến hành lập thương điếm tại đất Phố Hiến để làm
ăn buôn bán. Cũng từ đó, cuộc sống sinh hoạt và nếp sống văn hóa của các
thương gia ngoại quốc đã để lại cho nơi đây những di sản văn hóa quý giá,
vừa có kiến trúc văn hóa thuần Việt, vừa có tính đa dạng của nhiều nước.