Hơn nửa thế kỷ trôi qua, kể từ khi tiểu thuyết Tựlực văn đoàn xuất hiện, đã có rất nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí đối lập nhau, trong việc đánh giá sự đóng góp của tiểu thuyết lãng mạn nóiriêng và trào lưu văn học lãng mạn nóichung trong tiến trình của văn học dân tộc. Trên tinh thần đổi mới, việc thẩm định lại giá trịcủa văn học quá khứvới một tưduy khoa học, một phương pháp nghiên cứu đúng đắn, một thái độ bình tâmtĩnh trí, một tình cảm trân trọng di sản văn học của tiền nhân, thiết nghĩ, đó là một việc làm hết sức khó khăn nhưng đầy sức hấp dẫn và rất cần thiết. “Thời gian gần đây, lý luận vàphê bình văn chương của ta thường nhắc đến hai chữnhân văn – tính chất nhân văn, giá trịnhân văn, chủnghĩa nhân văn – xem đó là hằng tính của văn chương nghệthuật, là tiêu chí cho sự đổi mới trong lĩnh vực này. Đó là điều xác đáng” (Trần Thanh Đạm) (51.21). Thật vậy, xét đến cùng, qua sựgạn lọc khắc nghiệt của thời gian, các giá trịbền vững nhất của văn học bao giờcũng được xemxéttrong mối quan hệvới con người. “Văn học là một phương tiện quan trọng giúp con người trởthành con người vì nó mởra những bí mật của con người, giúp con người hiểu thêmvềchính mình, trởnên phong phú hơn và một phần từchỗhiểu mình, từsựphong phú của chính mình, con người hiểu thêm vềthếgiới, sựphong phú của thếgiới” (Lê Ngọc Trà) (28.57–58).Giáo sưNguyễn Đăng Mạnh đã có nói thêm: “Văn học tiến bộhay không, lành mạnh hay không, tuỳthuộc ở giá trịnhân bảncủa nó chứkhông tùy thuộc ởchỗnó là lãng mạn hay hiện thực. Vảlại không có ranh giới dứt khoát giữachủnghĩa hiện thựcvà chủnghĩa lãng mạn” (76b.31).