1.1. Giáo dục hướng nghiệp (GDHN) là một bộ phận không thể thiếu, được cấu
thành trong chương trình giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân, có vai trò rất quan
trọng giúp cho học sinh (HS) nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp (NN), hình thành năng
lực (NL) ra quyết định, rèn luyện tính tự chủ xây dựng kế hoạch học tập và lựa chọn
nghề trong tương lai phù hợp với NL, sở trường, mong muốn của bản thân và nhu cầu
sử dụng lao động đa dạng, phong phú của xã hội. Làm tốt hoạt động GDHN sẽ đẩy mạnh
hiệu quả định hướng phân luồng (PL) HS, phát triển thị trường lao động phù hợp với
quy hoạch nguồn nhân lực (NNL), nâng cao hiệu quả lao động xã hội, thúc đẩy kinh tế
– xã hội (KT-XH) phát triển ổn định, vững chắc. Đặc biệt toàn cầu hóa và cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang tác động rất mạnh mẽ tới sự phát triển
của tất cả các nước trên thế giới, trong đó nhiều ngành nghề truyền thống sẽ mất đi và
sự xuất hiện của nhiều ngành nghề mới. Điều này đòi hỏi giáo dục và đào tạo (GD&ĐT)
của mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam phải đẩy mạnh GDHN trong nhà trường nhằm
đáp ứng yêu cầu về NNL trong bối cảnh toàn cầu hóa và CMCN 4.0.
Trong những năm qua, Đảng và nhà nước ta rất quan tâm đến GDHN cho HS.
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI xác
định: “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm
chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng NN cho HS ”
[322]. Luật Giáo dục 2019 quy định: “Hướng nghiệp trong giáo dục là hệ thống các biện
pháp tiến hành trong và ngoài cơ sở giáo dục để giúp HS có kiến thức về NN, khả năng
lựa chọn NN trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử
dụng lao động của xã hội” [70]. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số
522/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng HS
trong GDPT giai đoạn 2018 – 2025” (Đề án 522), trong đó xác định mục tiêu chung của
GDHN và định hướng PL HS là “Tạo bước đột phá về chất lượng GDHN trong GDPT,
góp phần chuyển biến mạnh mẽ công tác PL HS sau THCS và THPT vào học các trình
độ GDNN phù hợp với yêu cầu phát triển KT-XH của đất nước và địa phương, đáp ứng
nhu cầu nâng cao chất lượng đào tạo NNL quốc gia, hội nhập khu vực và quốc tế”
[2525].