Chiến tranh lạnh kết thúc đã mởra một không gian rộng lớn cho hòa bình và phát triển đối với mọi quốc gia nói riêng và từng khu vực nói chung. Tuy nhiên, thếgiới cũng tiềm ẩn những nhân tốbất ổn khó lường định. Những vấn đềmang tính toàn cầu tiếp tục nảy sinh và biến động phức tạp đang là những thách thức nghiêm trọng đòi hỏi có sựhợp tác của các quốc gia đểcùng nhau giải quyết. Tại Đông Nam Á, bên cạnh những thuận lợi chunng, cục diện chính trị, an ninh đầy bất trắc xuất phát từan ninh truyền thống cũng nhưphi truyền thống và sựcạnh trạnh chiến lược giữa các nước lớn, trong đó nổi lên gay cấn nhất là tranh chấp Biển Đông. Với tầm quan trọng của mình, Đông Nam Á đã trởthành một không gian địa chiến lược và địa chính trịvào loại nhạy cảm ởchâu Á – Thái Bình Dương. Đồng thời, sau Chiến tranh lạnh khu vực này là nơi mà sự đan xen và tương tác quyền lực giữa các nước lớn rất phức tạp, với trạng thái cạnh tranh diễn ra quyết liệt, trong khi sựdung hòa lợi ích và quyền lực giữa họcũng rất thiếu ổn định. Trong bối cảnh đó, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Trung Quốc và Nhật Bản đều nhận thức được rằng, môi trường hòa bình là nhu cầu và cũng là điều kiện cho sựphát triển của mỗi nước. Hơn nữa, hợp tác kinh tếgiữa ASEAN với Trung Quốc và Nhật Bản dù có phát triển nhanh sau Chiến tranh lạnh nhưng sẽthiếu bền vững nếu không có mối quan hệvềchính trị, an ninh nhằm giải quyết những vấn đềthách thức ngay chính trong từng cặp quan hệ. Đồng thời, đây là ba lực lượng chính trịchủchốt của khu vực, do đó mối quan hệnày có ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệquốc tếtại khu vực, trong đó vềcơbản đã góp phần to lớn vào sự ổn định, phát triển của Đông Nam Á, tạo ra xung lực thúc và đẩy tiến trình hợp tác vì hòa bình và phát triển của khu vực Đông Á cũng nhưchâu Á – Thái Bình Duơng.