Sơ lƣợc về điện thế hoạt động màng tế bào cơ tim
Sự co của tế bào cơ tim đƣợc kiểm soát chặt chẽ bởi sự lan tỏa của điện
thế hoạt động màng từ nút xoang cho đến các tâm thất. Thành thất gồm ba lớp
tế bào: lớp trong hay còn gọi là nội tâm mạc (endocardium), lớp giữa (M-
cell), và lớp ngoài hay còn gọi là thƣợng/ngoại tâm mạc (epicardium). Điện
thế hoạt động màng là hoạt động thay đổi điện tích ở hai bên màng của một tế
bào cơ tim xảy ra trong một khoảng thời gian xác định, từ ngay trƣớc khi bắt
đầu thời kỳ tâm thu (khử cực) cho đến kết thúc thời kỳ tâm trƣơng (tái cực).
Điện thế màng của tế bào cơ tim là kết quả hoạt động phối hợp của các kênh
ion natri, kali và calci, đƣợc xác định bằng cách gắn vi điện cực vào trong tế
bào cơ tim và đƣợc chia làm năm pha (hình 1.1) (trừ pha nghỉ).
– Pha nghỉ: cân bằng ion ra vào, thể hiện là đƣờng đẳng điện trên điện
tâm đồ.
– Pha 0: khử cực nhanh do hoạt hóa kênh natri, làm natri di chuyển vào
trong tế bào, gây tăng điện thế đột ngột tạo ra phức hợp sóng QRS (đi từ
nội tâm mạc đến ngoại tâm mạc).
– Pha 1: tái cực nhanh do đóng đột ngột kênh natri và kích hoạt thoáng
qua kênh kali làm cho kali đi từ trong ra ngoài tế bào, tạo hõm nhọn điện thế,
tƣơng ứng với điểm J trên điện tâm đồ.
– Pha 2: pha bình nguyên đƣợc duy trì bởi sự cân bằng giữa dòng calci
– natri đi vào trong tế bào và dòng kali đi ra, tƣơng ứng với đoạn ST trên
điện tâm đồ.
– Pha 3: tái cực nhanh do sự đóng kênh calci và natri. Natri đƣợc loại ra
ngoài tế bào bằng bơm natri-kali. Calci đƣợc đƣa ra ngoài qua cơ chế trao đổi
natri-calci. Màng tăng tính thấm trở lại với kali. Dòng kali đi ra tăng lên trong
khi dòng natri-calci giảm, tạo độ dốc xuống của điện thế, tƣơng ứng với sóng
T trên điện tâm đồ.
– Pha 4: là khoảng thời gian giữa hai hoạt động điện thế liên tiếp, kênh
kali mở, kênh natri-calci đóng, dần trở về đẳng điện.