Các yếu tố ảnh hưởng phản ánh vai trò quản lý và giám sát nhà nước
Vai trò quản lý, giám sát nhà nước trong hoạt động xây dựng nhằm đạt được
mục tiêu cơ bản nhất là nhằm duy trì và nâng cao lợi ích quốc gia và cộng đồng, bảo
đảm việc sử dụng an toàn và phát triển bền vững liên tục và có tính kết nối [53]. Các
nghiên cứu điển hình điều tra, đánh giá vai trò của QLNN đối với kết quả QLCL trong
hoạt động xây dựng công trình như: Hoonakker, Carayon [93], [47], [60], Xu, Yang
[87], Sun and Li [81], Battikha [39], Guo, Shang [53], Guo, Shang [52], Wang, He
[84].
Trước tiên, các nghiên cứu [47] và [60] đã đồng ý rằng điều kiện nền kinh tế
(vấn đề lạm phát hay giảm phát ) và QLNN yếu kém (tham nhũng, quan liêu )
là những nguyên nhân ảnh hưởng lớn đến hệ quả chậm tiến độ của các dự án xây
dựng. Guo, Shang [53] và Guo, Shang [52] tiến hành nghiên cứu vai trò giám sát
của nhà nước trong quá trình tiêu chuẩn hóa CLXD ở Trung Quốc dưới sáu khía
cạnh bao gồm thay đổi cách thức giám sát, phát triển và cải cách giám sát, cải thiện
hiệu quả giám sát, điều chỉnh công cụ giám sát, quy định trách nhiệm giám sát và
xây dựng tiêu chuẩn giám sát. Kết quả, nghiên cứu đã đề xuất một khung hệ thống
tiêu chuẩn hóa cho giám sát nhà nước, quá trình giám sát và ra quyết định giám sát
[52, 53] để nâng cao hiệu quả QLCL trong lĩnh vực xây dựng. Hoonakker, Carayon
[93] và Sun and Li [81] tiến hành nghiên cứu các rào cản trong nâng cao hiệu quả
QLCL công trình thông qua phỏng vấn chuyên gia và khảo sát; kết quả các nghiên
cứu đã chỉ ra hai trong những rào cản chính là (1) thực trạng thiếu tiêu chuẩn kỹ
thuật chất lượng và (2) hiệu quả thấp quá trình thanh tra, giám sát nhà nước.
Trong bối cảnh ngành xây dựng Việt Nam, nghiên cứu Ling and Bui [70] –
“Factors Affecting Construction Project Outcomes: Case Study of Vietnam” tập
trung nhận diện các yếu tố tác động lên chất lượng dự án xây dựng dựa trên phân
tích số liệu phỏng vấn với các nhà quản lý của 3 dự án xây dựng được đánh giá
thành công và 3 dự án xây dựng được đánh giá không thành công về các khía cạnh
quản lý chi phí, tiến độ và chất lượng công trình. Kết quả chỉ ra rằng, công tác thanh
tra, kiểm tra, giám sát chặt chẽ của cơ quan QLNN và cơ sở dữ liệu quốc gia về môi
trường như thời tiết, địa chất, điều kiện giao thông. là hai trong số các yếu tố chính
ảnh hưởng ý nghĩa đến chất lượng của các dự án xây dựng ở Việt Nam. Nghiên cứu
Le-Hoai, Dai Lee [67] -“Delay and Cost Overruns in Vietnam Large Construction
Projects” cũng tiến hành nhận diện và phân tích các yếu tố gây nên hậu quả vượt
chi phí và chậm tiến độ đối với các dự án xây dựng ở Việt Nam. Số liệu được thu
thập thông qua phỏng vấn với 87 chuyên gia xây dựng Việt Nam; kết quả nghiên
cứu nhận diện 21 yếu tố ảnh hưởng liên quan tới các chủ thể khác nhau, bao gồm
nhà nước. Các yếu tố đó liên quan đến vai trò quản lý, giám sát nhà nước bao gồm:
thanh tra, giám sát nhà nước tại công trường không hiệu quả, việc giải ngân chậm,
thị trường vật liệu, vật tư xây dựng không ổn định, và những hạn chế từ góc độ
QLNN khác.