Thần kinh lang thang (TKLT)
Thần kinh lang thang còn gọi là TK X, được hình thành từ cuối tuần thứ
5 thời kỳ phôi thai, nhánh thần kinh thanh quản quặt ngược (TKTQQN) xuất
hiện bắt đầu từ tuần thứ 6. TKTQQN là nhánh của TKLT có mối liên hệ với
cung mang thứ 6 của phôi thai và phát triển trực tiếp vào thanh quản. Cung
động mạch (ĐM) chủ và các nhánh của nó có mối liên quan phôi thai học với
hầu. Do đó, các nhánh của TKLT có mối liên quan giải phẫu với hệ thống các
nhánh và cung ĐM chủ [3],[11].
Trong giai đoạn phát triển phôi thai, cổ được phát triển dài ra, kéo theo
thanh quản phát triển vào vùng đầu cổ, trong khi đó hệ thống cung ĐM chủ vẫn
phát triển trong lồng ngực. Từ đó các nhánh TKLT chi phối cho thanh quản tạo
nên những quai thần kinh (TK) như ở người trưởng thành và được gọi là
TKTQQN (Hình 1.3) [3],[11],[26].
Vì thế, nguồn gốc phát triển của TKTQQN được xem có liên quan đến
sự phát triển các nhánh mạch máu liên quan, và sự đa dạng của sự phát triển
này tạo ra sự đa dạng của dây TKTQQN [40].
7
Nếu sự phát triển của TKTQQN không có gì thay đổi, thì TKTQQN bên
phải được xuất phát quặt ngược từ quai quặt ngược dưới ĐM dưới đòn phải, và
TKTQQN trái được xuất phát quặt ngược từ quai quặt ngược ở quai ĐM chủ.
Trước khi đến chi phối cho thanh quản, TKTQQN chạy hướng lên trên cổ, liên
quan mật thiết với khí quản – thực quản [24],[104], và liên quan mật thiết với
các nhánh động mạch giáp dưới (ĐMGD).
TKLT có phần ly tâm tạng lớn và phần hướng tâm tạng. Nó phân bố
nhánh đến tim, ruột trước và các cấu trúc có cùng nguồn gốc, đến phần lớn của
ruột giữa. Thần kinh của cung mang thứ 4 sẽ trở thành thần kinh thanh quản
trên chi phối cho cơ nhẫn giáp và các cơ khít hầu. Thần kinh của cung mang
thứ 6 sẽ trở thành thần kinh thanh quản quặt ngược, chi phối cho nhiều cơ vùng
hầu khác [1],[3].