Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic Lupus Erythematosus – LBĐHT) là
một bệnh tự miễn điển hình của tổ chức liên kết mà nguyên nhân và cơ chế
bệnh sinh vẫn chưa thực sự được rõ ràng. Nguyên nhân của bệnh được biết
đến là đa yếu tố, liên quan nhiều đến gen, hormon giới tính và các yếu tố môi
trường. Tổn thương thận trong LBĐHT hay viêm thận lupus (VTL) là một
trong những tổn thương quan trọng và thường gặp, tỷ lệ bệnh nhân LBĐHT
có tổn thương thận giao động từ 40-70%, trong đó khoảng 10-15% nhóm
bệnh nhân này tiến triển thành bệnh thận mạn giai đoạn cuối [1, 2, 3] . Bệnh
có diễn biến đặc trưng bởi các đợt ổn định xen kẽ các đợt hoạt động, tỷ lệ tử
vong của bệnh nguyên nhân chính là các đợt hoạt động bệnh kịch phát và
nhiễm trùng (50-75%) [4].
Nghiên cứu mối liên quan giữa tổn thương mô bệnh học thận với đặc
điểm lâm sàng và cận lâm sàng của đợt hoạt động bệnh VTL là một trong
những vấn đề quan trọng được các nhà lâm sàng quan tâm. Trong khi bảng
phân loại tổn thương mô bệnh học VTL mới nhất ISN/RPS 2003
(International Society of Nephrology/Renal Pathology Society 2003) kế thừa
được ưu điểm của bản phân loại cũ của WHO và có nhiều ưu điểm thì thang
điểm SLEDAI (Systemic Lupus Erythematosus Disease Activity Index) cũng
đã chứng minh có độ tin cậy cao trong đánh giá đợt hoạt động của bệnh
LBĐHT bởi tính khách quan, tổng quát dễ áp dụng trên lâm sàng, đã và đang
được áp dụng tại nhiều trung tâm nghiên cứu cũng như điều trị LBĐHT [5, 6].
Cùng với sự phát triển của nghiên cứu sinh học phân tử trong những
năm gần đây đã chứng minh được yếu tố di truyền không chỉ có vai trò tham
gia trong cơ chế bệnh sinh của LBĐHT mà còn ảnh hưởng đến biểu hiện của
bệnh và mức độ nặng của bệnh [7, 8]. Hơn 50 gen được chứng minh là có liên
2
quan trong cơ chế bệnh sinh của bệnh và một số gen đã được chứng minh tác
động ảnh hưởng đến biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng cũng như mức độ nặng
của LBĐHT và VTL [9, 10]. Gen STAT4; IRF5; CDKN1A là 3 trong số hơn
50 gen được một số nghiên cứu khẳng định có liên quan đến cơ chế bệnh sinh
và mức độ nặng của LBĐHT [11, 12, 13, 14, 15]. Trong khi STAT4 và IRF5
là hai gen liên quan đến quá trình tăng sản xuất Interferon type 1 và các tự
kháng nguyên thì gen CDKN1A mã hóa chất ức chế chu kỳ tế bào [14, 16].
Những yếu tố này đều liên quan mật thiết trong cơ chế bệnh sinh của LBĐHT
và VTL. Ở Việt Nam cho đến nay có nhiều nghiên cứu về bệnh thận lupus,
tuy nhiên các nghiên cứu chủ yếu khảo sát trên khía cạnh lâm sàng, cận lâm
sàng như, huyết học, miễn dịch và điều trị. Theo sự tham khảo của chúng tôi
chưa có nghiên cứu nào đề cập đến vai trò của yếu tố di truyền trong cơ chế
bệnh sinh, liên quan tới mức độ nặng của lupus, đặc điểm tổn thương mô học
cầu thận. Xuất phát từ những vấn đề còn tồn tại trên chúng tôi đặt vấn đề
“Nghiên cứu đánh giá mức độ hoạt động, tổn thương mô bệnh học và tính
đa hình thái của gen STAT4, IRF5 và CDKN1A trong viêm thận lupus”
được tiến hành với 3 mục tiêu:
1. Đánh giá mức độ hoạt động ở bệnh nhân viêm thận lupus bằng
thang điểm SLEDAI.
2. Tìm hiểu đặc điểm tổn thương mô bệnh học thận theo phân loại
ISN/RPS 2003 và mối liên quan với lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh
nhân viêm thận lupus.
3. Xác định tính đa hình thái của các gen STAT4, IRF5 và CDKN1A ở
nhóm bệnh nhân viêm thận lupus có đối chiếu với một số yếu tố lâm
sàng, cận lâm sàng và nhóm chứng.