Đặc điểm thực vật học và công dụng
a) Đặc điểm thực vật học
Khi nghiên cứu về các đặc điểm hình thái và thực vật học của cây Hoàng liên chân gà đã tiến hành lựa chọn một số cây ở VQG Hoàng Liên, tiến hành nghiên cứu, theo dõi và so sánh với các thông tin khoa học đã được công bố về đặc điểm thực vật của loài cây này. Kết quả như sau:
– Thân cây: cây thảo, cao từ 15-35cm.
– Rễ: thân rễ thô, phân nhánh nằm ngang, màu vàng đậm, ở những đoạn già có thể bị rỗng ở giữa.
– Lá: lá có cuống dài 10-33cm, gồm 3-6 cái, mọc tập trung ở đầu thân rễ. Phiến lá mỏng, dai, hơi bóng ở trên mặt, gồm 5 thuỳ gần như chân vịt. Thuỳ giữa lớn hơn các thuỳ bên, xẻ thuỳ thứ cấp hình lông chim; mép khía răng không đều.
– Hoa: Cụm hoa gồm 3 – 5 cái mọc tụ tập trên 1 cuống chung, cao bằng tán lá hoặc hơn. Hoa nhỏ, màu vàng chanh; lá bắc nhỏ dạng lá. Đài 5, hình mác rộng, đầu nhọn dần. Cánh hoa 5, hình thìa, nhỏ hơn lá đài, có tuyến. Nhị nhiều. Bầu nhỏ, nhiều lá noãn.
– Quả: Quả hình thuôn, dài khoảng 7 mm.
– Sinh sản tự nhiên và nhân giống nhân tạo của cây Hoàng liên chân gà
+ Sinh sản tự nhiên: mùa sinh trưởng mạnh khoảng tháng 4 – 8; sau đó đến tháng 9 bắt đầu ra hoa; quả già tồn tại đến tận đầu tháng 5 năm sau. Cây tái sinh tự nhiên bằng hạt và bằng cách đẻ chồi nhánh ở thân rễ. Vì thế, trong tự nhiên chúng thường tạo thành từng đám nhỏ, khó phân biệt từng cá thể. Cây con nảy mầm từ hạt quan sát được vào tháng 4 và 5 (Trần Danh Việt và cs., 2019).
+ Nhân giống nhân tạo: có thể trồng cây Hoàng liên chân gà bằng hạt, đầu rễ hoặc bằng cây con. Hiện nay, đã có một số nghiên cứu về nhân giống cây Hoàng liên chân gà được tiến hành ở Sa Pa (Trần Danh Việt và cs., 2019).
b) Công dụng
Thân, rễ của Hoàng liên chân gà có hàm lượng berberin cao, được dùng làm thuốc bổ đắng, chữa tiêu hóa kém, viêm loét dạ dày, tiêu chảy, nôn mữa.
Dịch chiết từ Hoàng liên chân gà được dùng rửa mắt, nhỏ mắt chữa viêm màng kết mạc. Ngoài ra, còn chữa ho gà, lao, lỵ trực trùng và lỵ amip.