Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua hoạt động trải nghiệm
là hoạt động giáo dục, trong đó học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực
tiễn bằng kinh nghiệm cá nhân dưới sự tổ chức, hướng dẫn của nhà giáo dục nhằm hình
thành năng lực giải quyết có hiệu quả các tình huống, vấn đề trong cuộc sống và nâng cao
chất lượng cuộc sống hàng ngày phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học. GDKNS thông
qua trải nghiệm trong trường tiểu học có thể thực hiện qua các con đường cơ bản: Qua
hoạt động giáo dục kỹ năng sống; Qua các môn học hiện đang được giảng dạy trong nhà
trường; Qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (đối với chương trình giáo dục phổ
thông 2006); Qua hoạt động trải nghiệm (đối với chương trình giáo dục phổ thông 2018).
Để đạt được hiệu quả trong giáo dục kỹ năng sống, giáo viên áp dụng các phương pháp
như thảo luận, tranh luận, đóng vai, động não, làm việc nhóm, trò chơi, kể chuyện, hỏi
và đáp, dự án, giải quyết vấn đề, dạy học tình huống và các hình thức tổ chức hoạt động
giáo dục như câu lạc bộ, trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan, dã ngoại,
hội thi, tổ chức sự kiện, giao lưu, hoạt động chiến dịch, hoạt động nhân đạo, hoạt động
tình nguyện, lao động công tích, lao động tập thể. Tuy nhiên thực tế sai lầm trong tổ
chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là xem hoạt động giáo dục kỹ năng sống một
môn học riêng biệt trên lớp nên học sinh chưa gắn hoạt động học với thực tiễn để khám
phá ra vấn đề và hình thành kỹ năng sống.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua hoạt động trải nghiệm
được nhiều nhà khoa học nghiên cứu về lý luận và áp dụng các mô hình học tập trải
nghiệm vào tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống. Kết quả giáo dục đã khẳng định
vai trò của hoạt động trải nghiệm trong tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Tuy
nhiên, các mô hình học tập trải nghiệm là quá trình nhận thức của học sinh, còn quá
trình tổ chức giáo dục với vai trò của giáo viên là người tổ chức, lãnh đạo quá trình học
diễn ra được thực hiện như thế nào để đạt mục tiêu giáo dục thì còn một khoảng trống
lớn dẫn đến giáo viên lúng túng trong việc áp dụng trải nghiệm trong tổ chức hoạt động
giáo dục. Đặc biệt, đối với giáo dục kỹ năng sống, học sinh rất cần được tham gia trực
tiếp vào quá trình học trong thực tiễn. Vì vậy, nghiên cứu đề xuất khung lý thuyết tổ
chức họat động trải nghiệm trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học theo ba
giai đoạn (tạo trải nghiệm, xử lý trải nghiệm, áp dụng trải nghiệm) thiết kế kế hoạch bài
dạy kỹ năng sống, thể hiện đầy đủ vai trò tổ chức, hướng dẫn hoạt động giáo dục của
giáo viên, khắc phục được sự đồng nhất quá trình tổ chức hoạt động giáo dục của giáo
viên với hoạt động học tập của học sinh.
Qua điều tra thực trạng, có thể thấy giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu
học đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế như có
nhiều phương pháp có ý nghĩa lớn trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nhưng ít
hoặc không được giáo viên sử dụng, như phương pháp dự án, phương pháp giải quyết
vấn đề và nhiều hình thức giáo dục mang tính chất thực tế có khả năng giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh rất cao nhưng ít được giáo viên sử dụng như hoạt động chiến dịch, tổ
chức sự kiện, hoạt động tình nguyện, hoạt động lao động công ích.
Nghiên cứu đề xuất được những nội dung có thể tổ chức giáo dục kỹ năng sống
thông qua hoạt động trải nghiệm và thiết kế 4 kế hoạch bài dạy kỹ năng sống từ lớp 2
đến lớp 5, mỗi lớp 1 kế hoạch (Phụ lục 6) minh họa cho những hướng dẫn tổ chức giáo
dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm theo lý thuyết gồm 3 giai đoạn (tạo
trải nghiệm, xử lý trải nghiệm, áp dụng trải nghiệm).