Nguyễn Sơn (1948), Dân quân một lực lượng chiến lược [142]. Trong cuốn sách, tác giả đã trình bày một cách có hệ thống và cụ thể về vai trò, tính chất, nhiệm vụ, công tác dân quân trong xây dựng và chiến đấu; mối quan hệ giữa dân quân và vệ quốc quân; trách nhiệm của mỗi công dân Việt Nam tham gia xây dựng lực lượng dân quân. Theo tác giả, để tổ chức, lãnh đạo mọi người dân đều tham gia được chiến tranh, cần phải có tổ chức dân quân và đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Trong điều kiện đất nước có chiến tranh, gia nhập dân quân là nghĩa vụ của mọi người, những công dân từ 18 đến 45 tuổi đều phải ở trong dân quân, tổ chức dân quân không những chỉ tổ chức ở làng, xã mà còn ở cả các thị trấn, các cơ quan, nhà trường, đồng thời, tùy theo nhu cầu khách quan mà quyết định.
Võ Nguyên Giáp (1967), Vai trò chiến lược của dân quân tự vệ trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của nhân dân ta [112]. Tác giả khẳng định, DQTV là một lực lượng chiến lược trong đấu tranh vũ trang cách mạng của Việt Nam, là hình thức đầu tiên của các lực lượng vũ trang cách mạng ở Việt Nam, là lực lượng chủ yếu để tiến hành chiến tranh du kích sau lưng địch để bảo vệ hậu phương rộng lớn và là công cụ chuyên chính chủ yếu của chính quyền nhân dân ở cơ sở. Để đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ chống Mỹ, cứu nước, tác giả cho rằng phải ra sức xây dựng lực lượng DQTV lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Trong đó, phải tăng cường giáo dục chính trị; có tổ chức, biên chế thích hợp và trang bị ngày càng cải tiến; coi trọng công tác huấn luyện quân sự; thực hiện tốt khâu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.
Ban Chỉ đạo tổng kết chiến tranh trực thuộc Bộ Chính trị (2000), Chiến tranh cách mạng Việt Nam 1945 – 1975 thắng lợi và bài học [8]. Ở công trình này, các tác giả khẳng định dân quân du kích, DQTV là lực lượng nền tảng của toàn dân đánh giặc; lực lượng chiến lược rất quan trọng xây dựng, phát triển thế trận chiến tranh nhân dân, nền quốc phòng toàn dân; là công cụ bạo lực vũ trang bảo vệ Đảng, chính quyền cách mạng, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân ở cơ sở; là lực lượng xung kích trong lao động, sản xuất. Đồng thời, nhấn mạnh trong chiến tranh cách mạng, chiến tranh nhân dân, tổ chức, phát triển dân quân, du kích, tự vệ là biểu hiện tập trung xây dựng, phát triển bạo lực cách mạng của quần chúng, xây dựng lực lượng làm chủ bản làng, đường phố, đánh địch mọi nơi, mọi lúc, kết hợp và giúp sức quần chúng đấu tranh chống quân xâm lược trên mọi lĩnh vực.