Theo số liệu của Tổng cục thống kê năm 2014, dân số nước ta đang ở
thời kỳ có ưu thế về lực lượng lao động, gọi là thời kỳ của “cơ cấu dân số
vàng”. Liên Hợp Quốc định nghĩa đó là thời kỳ tỷ lệ trẻ em dưới 15 tuổi ở
mức dưới 30% và tỷ lệ người già từ 65 tuổi trở lên ở mức dưới 15% trong
tổng dân số. Thời kỳ “cơ cấu dân số vàng” của nước ta sẽ kết thúc vào năm
2040 vì vào thời gian này, tỷ lệ người trên 65 tuổi bắt đầu vượt quá 15%.
Năm 2014 tỷ lệ người trên 65 tuổi là 7,1%, dự kiến đến năm 2049, tỷ lệ này
sẽ là 18,1% [1].
Sự già hóa của dân số kéo theo sự gia tăng của nhóm bệnh lý ung thư,
tim mạch cũng như bệnh lý thoái hóa. Trong số các bệnh lý thoái hóa, sa sút
trí tuệ là bệnh lý suy giảm trí nhớ tiến triển gây ảnh hưởng đến hoạt động
hàng ngày của người bệnh đồng thời gây ra gánh nặng chăm sóc nặng nề cho
gia đình cũng như xã hội. Tỷ lệ hiện mắc sa sút trí tuệ ở người trên 60 tuổi
của thế giới là từ 5 đến 7% tại đa số các vùng. Tỷ lệ cao nhất ở châu Mỹ La
tinh (8,5%) và thấp nhất ở vùng dưới sa mạc Sa-ha-ra của châu Phi (2-4%).
Ước tính có 46,8 triệu người mắc sa sút trí tuệ trên toàn thế giới vào năm
2015, với khoảng 10 triệu trường hợp mới mắc hàng năm, lên đến khoảng 130
triệu vào năm 2050 [2]. Phần lớn bệnh nhân sa sút trí tuệ sống tại các nước
thu nhập trung bình và thấp, dự kiến tỷ lệ này là 63% vào năm 2030 và 71%
vào năm 2050 [3].
Ở Việt Nam, theo một nghiên cứu của Bệnh viện Lão khoa Trung ương
thực hiện năm 2005 tại huyện Ba Vì, Hà Nội, tỷ lệ hiện mắc sa sút trí tuệ của
người Việt Nam trên 60 tuổi là 4,5%, còn theo số liệu được công bố năm
2009 trong nghiên cứu của Nguyễn Kim Việt và cộng sự ở Thái Nguyên, tỷ lệ
này là 7,9% [4]. Trong các nguyên nhân gây sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer
chiếm 50-70%. Bệnh Alzheimer trải qua ba giai đoạn: tiền lâm sàng, suy giảm
nhận thức nhẹ và sa sút trí tuệ. Sa sút trí tuệ tiến triển theo các mức độ: nhẹ,
trung bình và nặng. Ở giai đoạn nặng, não teo tiến triển, bệnh nhân mất hết
khả năng tiếp xúc và hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc. Các triệu
chứng có thể kèm theo là sút cân, rối loạn nuốt, nhiễm khuẩn hô hấp và loét
do tỳ đè. Tử vong là hậu quả cuối cùng và nguyên nhân thường do sặc. Đa số
bệnh nhân Alzheimer giai đoạn nặng sống tại nhà và được người thân trong
gia đình chăm sóc. Điều này mang đến gánh nặng lớn đối với người chăm
sóc. Người chăm sóc trực tiếp sẽ bị ảnh hưởng đến sức khỏe cơ thể, sức khỏe
tinh thần, tình trạng tài chính cũng như đời sống xã hội.
Ở Việt Nam hiện nay, hội chứng sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer ngày
càng được quan tâm nhiều hơn. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về chẩn
đoán sàng lọc, lâm sàng suy giảm nhận thức trong bệnh Alzheimer, cơ chế
phân tử, một số yếu tố nguy cơ của sa sút trí tuệ, ảnh hưởng của bệnh tới chất
lượng cuộc sống của bệnh nhân và người nhà bệnh nhân. Tuy nhiên, hiện
chưa có công trình nào đánh giá bệnh ở giai đoạn nặng, giai đoạn mà bệnh
nhân và người nhà bệnh nhân nào cũng phải trải qua trước khi bệnh nhân tử
vong, để từ đó giúp xây dựng những chiến lược chăm sóc hỗ trợ. Chính vì các
lí do nêu trên, chúng tôi tiến hành đề tài: “Đặc điểm lâm sàng và gánh nặng
chăm sóc cho bệnh nhân Alzheimer giai đoạn nặng” nhằm hai mục tiêu:
1. Nhận xét các đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân sa sút trí tuệ do
bệnh Alzheimer giai đoạn nặng.
2. Đánh giá gánh nặng chăm sóc trên người chăm sóc bệnh nhân
Alzheimer giai đoạn nặng và các yếu tố liên quan.