Đề tài luận án được lựa chọn nghiên cứu xuất phát từ những lý do sau đây:
Thứ nhất, xuất phát từ chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về đổi mới
giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam hiện nay
Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng về kinh tế quốc tế như hiện nay,
Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn về nguồn nhân lực, cần nhiều hơn nữa
nguồn nhân lực chất lượng cao, kỹ năng chuyên môn tốt đáp ứng được yêu cầu của
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày
04/11/2013 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương 8 khóa XI của Đảng về đổi mới giáo
dục, đào tạo, trong đó, định hướng về đổi mới giáo dục nghề nghiệp, xác định một trong
những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục nghề nghiệp là tập trung đào tạo nhân lực có kiến
thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp với
nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp theo hướng ứng dụng, thực
hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công nghệ của thị trường lao động
trong nước và quốc tế [4].
Luật Giáo dục Nghề nghiệp năm 2014 ra đời đã tạo ra cơ hội cho các trường cao
đẳng phát triển đảm đương nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực đa ngành, nghề, với
nhiều cấp độ, trình độ, kỹ năng, tay nghề. Trong đó, đã điều chỉnh các trường cao đẳng
từ hệ thống giáo dục đại học sang hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Nghị quyết số
76/NQ-CP ngày 03/9/2016 của Chính phủ đã thống nhất giao Bộ Lao động – Thương
binh và Xã hội là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp. Theo đó, từ ngày
01/01/2017, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã chính thức tiếp nhận chuyển
giao công tác quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, tiếp nhận toàn bộ trường
trung cấp chuyên nghiệp, trường cao đẳng từ Bộ Giáo dục và Ðào tạo. Đây là bước
chuyển biến căn bản, toàn diện trong giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục nghề
nghiệp nói riêng, phấn đấu mục tiêu chiến lược “đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng
được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình
độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong
khu vực ASEAN và trên thế giới; hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần
nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; Phổ cập nghề cho người lao động, góp phần
thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc,
đảm bảo an sinh xã hội” [17].
Thứ hai, xuất phát từ vai trò và thực tiễn đội ngũ giảng viên trong các trường
cao đẳng công lập hiện nay
Đội ngũ giảng viên có vị trí, vai trò hết sức quan trọng, quyết định việc đảm bảo
chất lượng giáo dục của hệ thống các trường đại học, cao đẳng là nhân tố quyết định
chất lượng, hiệu quả giáo dục. Chất lượng đội ngũ giảng viên không chỉ thể hiện ở
trình độ chuyên môn và năng lực giảng dạy, ngoại ngữ, tin học, không chỉ đào tạo
ngành, nghề mà còn ở khả năng giáo dục nhân cách cho người học. Giảng viên phải
đáp ứng những chuẩn mực cao về xã hội và đạo đức, là tấm gương mẫu mực cho sinh
viên học tập, noi theo.
Đề án về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006
– 2020 đã nhấn mạnh vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ nhà giáo đối với sự nghiệp
giáo dục đào tạo: “Xây dựng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học đủ
về số lượng, có phẩm chất đạo đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn
cao, phong cách giảng dạy và quản lý tiên tiến” [14].
Các trường cao đẳng công lập, là chủ thể quan trọng trong việc đào tạo nguồn
nhân lực chất lượng cao trực tiếp tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ
theo nhu cầu của thị trường lao động đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa
và hội nhập quốc tế. Trong khi các trường cao đẳng nói chung và trường cao đẳng
công lập nói riêng hiện nay đang đứng trước những khó khăn về phân cấp quản lý, cơ
chế quản lý, mô hình hoạt động, mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra
và điều kiện đảm bảo chất lượng đối với giáo dục nghề nghiệp trong thời kỳ đổi mới
giáo dục đào tạo. Khó khăn lớn nhất là những hạn chế về quy mô, cơ cấu, chất lượng
đội ngũ giảng viên, trong đó có bất cập về trình độ theo chuẩn chức danh nghề nghiệp
và năng lực thực hiện nhiệm vụ giảng viên, cùng với những hạn chế về kỹ năng, năng
lực thực tiễn nghề nghiệp trước yêu cầu đổi mới giáo dục nghề nghiệp. Tình trạng đó
dẫn đến trong hệ thống các trường cao đẳng công lập, vẫn còn tình trạng đội ngũ giảng
viên vừa thiếu lại vừa thừa, “thừa thầy” (thừa nhân lực thuộc loại hình đào tạo theo
hướng nghiên cứu, lý thuyết hàn lâm), “thiếu thợ” (thiếu đội ngũ nhân lực được đào
tạo theo hướng phát triển kỹ năng, năng lực ứng dụng, thực hành nghề nghiệp), ảnh
hưởng không nhỏ tới chất lượng giáo dục nghề nghiệp của các trường cao đẳng công
lập. Vì vậy, việc phát triển nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ở các cơ sở đào tạo
này càng trở nên cấp bách.
Thứ ba, xuất phát từ vai trò và thực tiễn chính sách phát triển đội ngũ giảng viên
trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam hiện nay
Chính sách đối với đội ngũ giảng viên là một trong những công cụ chủ yếu của
quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo, là yếu tố quan trọng hàng đầu và có vai trò
quyết định đối với sự phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần phát triển các trường đại
học, cao đẳng. Một hệ thống chính sách phù hợp, đồng bộ sẽ có tác động thúc đẩy
mạnh mẽ sự phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần quyết định nâng cao chất lượng
công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và ngược lại.
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều cơ chế, chính
sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học, cao đẳng để tạo điều kiện, môi
trường pháp lý thuận lợi cho việc tổ chức, thực hiện có hiệu quả các hoạt động giáo
dục, đào tạo, góp phần quan trọng vào việc thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao,
tăng quy mô, chất lượng, cơ cấu, tỷ lệ đội ngũ giảng viên. Tuy nhiên, do nhiều nguyên
nhân, những chính sách này vẫn chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển đội ngũ giảng
viên các trường cao đẳng nói chung và trường cao đẳng công lập nói riêng trong tình
hình mới. Thực tế, chính sách chưa đủ mạnh để đội ngũ giảng viên yên tâm cống hiến,
chưa tạo thành động lực mạnh mẽ để thu hút giảng viên nước ngoài, các nhà doanh
nghiệp thành đạt có đủ điều kiện, tiêu chuẩn về làm công tác giảng dạy, đồng thời
chưa đủ sức “răn đe”, sàng lọc, chấm dứt hợp đồng đối với giảng viên không đủ trình
độ, năng lực và phẩm chất.