Nguyên tắc của phương pháp phản ứng nổ là dựa trên phản ứng oxi hóa – khử giữa các tác nhân oxi hóa thường được sử dụng là gốc nitrate (NO3-) từ muối nitrate của kim loại. Nhiên liệu cho phản ứng thường là các hợp chất hữu cơ có nhóm amin (-NH2) và cũng là tác nhân khử của phản ứng. Sản phẩm nhận được sau khi xảy ra phản ứng bốc cháy trong lò nung ở nhiệt độ dưới 500ºC. Nhóm amine có hai nhiệm vụ chính đó là làm nhiên liệu cho phản ứng nổ và tạo phức với cation kim loại để làm tăng khả năng hòa tan của muối trong dung dịch.
Tiền chất sau khi trộn lẫn trong dung dịch, sau đó được làm khô và nung đến nhiệt độ thích hợp, khi đó phản ứng cháy nổ xảy ra. Đây là phản ứng oxi hóa – khử kèm theo sự tỏa nhiệt mãnh liệt (quan sát thấy trên giản đồ phân tích nhiệt), nó có thể nhanh chóng đốt nóng hệ lên tới nhiệt độ trên 1600oC.
Phương pháp phản ứng nổ khá linh hoạt, dễ dàng thực hiện với dụng cụ không quá phức tạp. Phương pháp này có thể điều khiển kích thước hạt bằng cách thay đổi các điều kiện của phản ứng (nhiệt độ, thời gian nung mẫu.). Bên cạnh đó, ưu điểm của phản ứng này so với phản ứng pha rắn là sản phẩm có độ đồng nhất tốt hơn rất nhiều. Thêm vào đó, phương pháp phản ứng nổ có thể áp dụng với quy mô công nghiệp, tổng hợp vật liệu với một lượng lớn.
Qua việc phân tích các phương pháp chế tạo vật liệu, chúng ta có thể nhận thấy rằng: mỗi phương pháp đều mang những ưu điểm riêng và đồng thời cũng có những hạn chế cụ thể. Trong trường hợp phản ứng pha rắn, ưu điểm đáng chú ý là quy trình chế tạo không quá phức tạp và dễ dàng thực hiện. Tuy nhiên, sản phẩm thu được thường không có sự đồng nhất cao và vật liệu hình thành có kích thước hạt lớn. Phương pháp sol-gel cũng được rộng rãi áp dụng để tạo vật liệu nano và được đánh giá là hiệu quả. Tuy vậy, phương pháp này cũng có nhược điểm như chi phí cao (do sử dụng alkoxide kim loại và tác nhân tạo phức), yêu cầu kiểm soát nhiệt độ chặt chẽ và khó khăn trong việc tìm kiếm điều kiện tối ưu cho phản ứng. Hoặc trong trường hợp phương pháp thủy nhiệt, phản ứng yêu cầu điều kiện áp suất cao và cần sử dụng các thiết bị đặc biệt.