Bên cạnh nhiệm vụ nghiên cứu, giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn, nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội còn là lực lượng nòng cốt tham gia đấu tranh tư tưởng, lý luận, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng. Đây là lực lượng không chỉ có kiến thức chuyên ngành sâu mà còn có kiến thức liên ngành, kiến thức về khoa học kỹ thuật quân sự và khoa học nghệ thuật quân sự cần thiết. Họ được trang bị và nắm vững kiến thức về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong quá trình hoạt động, thực hiện chức trách, nhiệm vụ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Đồng thời, họ còn có sự hiểu biết khá sâu sắc về đời sống xã hội và quân đội, về thực tiễn hoạt động quân sự, về con người – quân nhân và các mối quan hệ xã hội, nắm bắt kịp thời những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn. Nhờ có nền tảng kiến thức sâu rộng và vốn sống thực tiễn quân sự khá phong phú nên nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội mới có thể lao động sáng tạo khoa học, thực hiện chuyên môn, nghiệp vụ một cách hiệu quả; mới có khả năng thích ứng linh hoạt, đa dạng, tiếp cận, nghiên cứu và ứng phó có hiệu quả với những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn đời sống xã hội và quân đội.
Nhờ có nền tảng kiến thức chuyên sâu về khoa học xã hội và nhân văn; có tư duy nhạy bén, sáng tạo; có sự ưu trội về phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức nên nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội chính là lực lượng nòng cốt, trực tiếp tham gia vào hoạt động đấu tranh tư tưởng, lý luận. Chúng ta biết, để tiến hành đấu tranh tư tưởng, lý luận có chất lượng, hiệu quả, đòi hỏi chủ thể phải có tri thức tương đối toàn diện, đặc biệt là tri thức chuyên sâu về khoa học Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Những yêu cầu đó, nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đều đáp ứng đầy đủ. Bên cạnh đó, trong đấu tranh tư tưởng, lý luận đòi hỏi phải có tư duy nhạy bén, sáng tạo. C.Mác đã từng khẳng định: “Sự phê phán không phải là sự hăng say của lý tính mà là lý tính của sự hăng say” [81, tr. 573]. Nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội có tư duy nhanh nhạy và khá sắc bén. Nhờ vậy, họ có thể biết gạt bỏ, sàng lọc những hiện tượng bên ngoài để xác định rõ bản chất của nội dung tư tưởng cần đấu tranh, phê phán, từ đó chắt lọc ngôn từ, đưa ra luận chứng, lựa chọn hình thức đấu tranh phù hợp. Cùng với tri thức và năng lực tư duy, một yếu tố chủ quan không thể thiếu trong đấu tranh tư tưởng, lý luận đó là các phẩm chất cá nhân như: phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, phẩm chất nghề nghiệp Trong đó, đặc biệt là phẩm chất chính trị. Bởi lẽ, nếu không có phẩm chất chính trị thì “sẽ hời hợt, tràng màng, sẽ chẳng thuyết phục nổi ai mà chính lập trường chính trị của mình cũng sẽ nghiêng ngả trước sự tiến công của kẻ thù” [121, tr. 191]. Đây chính là những phẩm chất ưu trội của nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Vì vậy, họ chính là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong hoạt động đấu tranh tư tưởng, lý luận.