Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng ta, dân chủ đã được xác định là một trong hệ mục tiêu của công cuộc đổi mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đến đại hội lần thứ XI, hệ mục tiêu đổi mới của Việt Nam được Đảng ta xác định là “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, như vậy dân chủ đã được đặt lên trước mục tiêu công bằng. Điều này thể hiện sự phát triển nhận thức của Đảng về dân chủ, dân chủ là mục tiêu, là yếu tố thể hiện bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Cùng với đó, dân chủ còn được xác định là động lực của công cuộc đổi mới. Tuy nhiên, dân chủ có trở thành động lực thực sự cho sự phát triển đất nước hay không, bản chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, là chế độ của dân, do dân và vì dân có được thể hiện hay không tùy thuộc vào mức độ dân chủ hóa, mức độ thực hành dân chủ trong đời sống xã hội. Trong đó, việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là một nội dung quan trọng và đòi hỏi cấp bách nhất trong quá trình dân chủ hóa, xây dựng và hoàn hiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Nếu như tại cơ sở, nhân dân chưa được thực sự làm chủ thì khó có thể nói làm chủ ở những cấp cao hơn, phạm vi rộng hơn. V.I.Lênin đã từng khẳng định không phải chúng ta tuyên bố dân chủ, ra sắc lệnh dân chủ là có dân chủ trong thực tế. Việc biến các giá trị dân chủ trở thành hiện thực cuộc sống là một quá trình lâu dài, phụ thuộc vào rất nhiều nhân tố như sự hoàn thiện của cơ chế, pháp luật dân chủ, trình độ, ý thức làm chủ của người dân và năng lực, thái độ tôn trọng phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức [210]. Với đặc điểm của một nước nông nghiệp lạc hậu bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa đi lên chủ nghĩa xã hội như ở nước ta thì việc hiện thực hóa các giá trị dân chủ trong thực tiễn đời sống là vô cùng khó khăn. Những thách thức ấy không chỉ xuất phát từ chỗ người dân và cán bộ chưa được đào luyện, trưởng thành trong nền dân chủ tư sản mà còn bị ảnh hưởng bởi những tàn dư về tư tưởng, tâm lý của xã hội phong kiến, xã hội tiểu nông trước đây. Để thực hiện dân chủ nói chung, thực hiện dân chủ ở cơ sở nói riêng, điều quan trọng là phải nhận diện rõ những rào cản đối với việc thực hiện dân2 chủ, trong đó một trở lực rất đáng quan tâm chính là tâm lý tiểu nông. Như tác giả Hoàng Chí Bảo từng khẳng định: