1. Lý do chọn đề tài
1.1. Từ xưa đến nay, người dân xứ Nghệ (vùng Nghệ An – Hà Tĩnh nói
chung) vẫn thường truyền tụng câu ca ca ngợi bốn ngôi đền có quy mô lớn và
nổi tiếng linh thiêng của xứ Nghệ:
“Nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng”
Đền Quả Sơn trước đây thuộc địa phận xã Bạch Đường, tổng Bạch
Ngọc, huyện Nam Đường, trấn Nghệ An, nay thuộc xã Bồi Sơn, huyện Đô
Lương, tỉnh Nghệ An. Đền Quả Sơn không chỉ nổi tiếng bởi giá trị nghệ thuật
kiến trúc, quy mô to lớn và linh thiêng mà còn bởi nơi đây là nơi thờ Uy Minh
Vương Lý Nhật Quang – vị tri châu Nghệ An, người có nhiều công lao xây
dựng quê hương xứ Nghệ và mở mang, bảo vệ bờ cõi cho quốc gia Đại Việt
dưới triều nhà Lý.
Để tưởng nhớ công lao to lớn đối với sự nghiệp dựng nước, giữ nước
của Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, người dân xứ Nghệ đã lập nhiều đền
đài, miếu mạo để thờ tự và suốt đời ghi nhớ công ơn của ông. Từ đó, vào các
ngày 17 đến 20 tháng giêng (âm lịch), nhân dân xã Bồi Sơn tổ chức lễ hội tại
đền Quả Sơn, mang ý nghĩa tôn vinh Lý Nhật Quang và rước di tượng của
Ngài đi tạ ơn Bà Bụt – người đã có công giúp ông trong quá trình làm tri châu
xứ Nghệ. Thời gian gần đây, cứ ba năm hai kì, nhân dân Bạch Ngọc – Bồi
Sơn lại tổ chức lễ hội đền Quả Sơn hết sức linh đình và trọng thể.
1.2. Lễ hội là một loại hình di sản văn hóa phi vật thể, là sản phẩm tinh
thần có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học được lưu giữ chủ yếu trong đời sống
văn hóa của cộng đồng.
Lễ hội truyền thống có vai trò to lớn, không thể tách rời trong đời sống
của cộng đồng dân cư. Trong giai đoạn hiện nay, cùng với sự thay đổi nhiều mặt
của đất nước, lễ hội truyền thống Việt Nam đang có sự biến đổi to lớn, toàn diện
cả về nội dung và hình thức biểu hiện. Việc bảo tồn và phát huy lễ hội đền Quả7
Sơn được đặt ra trong đời sống hiện nay trong bối cảnh đô thị hóa và quá trình
hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ cùng với đó là các loại hình văn hóa mới du
nhập xuất hiện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống sẽ là một vấn để bức thiết.
Việc bảo tồn lễ hội truyền thống trong đời sống hiện nay cũng là một nội dung
quan trọng nằm trong “Chương trình mục tiêu quốc gia” của Chính phủ.
Là sinh viên chuyên ngành Di sản văn hóa, tôi tha thiết được vận dụng
các kiến thức chuyên ngành vào thực tế. Với những nghiên cứu bước đầu của
mình, tôi muốn cung cấp thêm những tư liệu giúp cho những người quản lí,
những nhà nghiên cứu văn hóa trong việc bảo tồn, khai khác, phát huy các giá
trị của lễ hội đền Quả Sơn trong bối cảnh hiện nay. Đây cũng là lý do khiến tôi
quyết định chọn đề tài “Lễ hội đền Quả Sơn (xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương,
tỉnh Nghệ An)” làm đối tượng nghiên cứu của khóa luận tốt nghiệp đại học.