Theo ICOM, bảo tàng “là một tổ chức phi lợi nhuận, phục vụ xã hội và
sự phát triển của xã hội đó, mở cửa cho công chúng. Bảo tàng thu mua, gìn
giữ, nghiên cứu, liên lạc và trưng bày các hiện vật vì mục đích giáo dục,
thưởng thức những di sản vật thể và phi vật thể của con người và của môi
trường xung quanh con người”1. Khái niệm bảo tàng được nêu trong Luật Di
sản văn hoá của Việt Nam như sau: “Bảo tàng là nơi bảo quản và trưng bày
các sưu tập về lịch sử tự nhiên và xã hội nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu,
giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hóa của nhân dân”2. Như vậy, bảo tàng
ra đời là để phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hoá của toàn thể nhân dân mà
không vì mục đích thu lợi nhuận. Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh tế thị
trường theo định hướng XHCN của Việt Nam thì “tính chất phi vụ lợi của bảo
tàng được xác định như thế nào cho đúng với bản chất của nó cũng là một
trong những vấn đề sẽ tác động vào tương lai của tất cả các bảo tàng. Tính phi
vụ lợi của bảo tàng thể hiện ở chỗ nó coi việc phục vụ lợi ích công cộng, phục
vụ con người làm mục tiêu chính cho mọi hoạt động của mình. Theo cách hiểu
đó, tính phi vụ lợi của bảo tàng không gạt bỏ (khỏi bảo tàng) mọi dịch vụ tạo
nguồn thu bổ sung để nâng cao chất lượng các hoạt động nhằm phục vụ tốt
hơn nữa cho lợi ích công cộng. Tất cả nhu cầu chân chính của công chúng tới
tham quan bảo tàng cần được nghiên cứu và đáp ứng với chất lượng dịch vụ
cao nhất và giá dịch vụ thấp nhất trong điều kiện cho phép (không nhằm mục
tiêu thu lợi bằng mọi giá)”3. Nếu nhu cầu của khách tham quan
được thoả mãn thì nhất định họ sẽ hứng thú và việc quay trở lại tham quan bảo
tàng sẽ là điều chắc chắn, thậm chí họ còn có thể giới thiệu cho các đối tượng
khác cùng đến tham quan bảo tàng. Do đó, khách đến với bảo tàng sẽ ngày
càng đông. Đây chính là tiêu chí đánh giá sự phát triển của một bảo tàng.
Luật Di sản văn hoá được ban hành ngày 29 ư 06 ư 2001 đã tạo cở sở
hành lang pháp lý cho sự ra đời của một loại bảo tàng hoàn toàn mới ở Việt
Nam, đó là bảo tàng tư nhân. Tuy nhiên, do nhiều lý do, đến nay cả nước chỉ
có 6 bảo tàng tư nhân, trong đó có 3 bảo tàng thuộc tỉnh Hà Tây. Điều đó thể
hiện sắc thái mới trong sự phát triển của ngành Bảo tồn ư Bảo tàng ở Hà Tây.
Vì vậy, bảo tàng tư nhân tỉnh Hà Tây phải thực hiện tốt việc phục vụ khách
tham quan để thu hút nhiều hơn nữa khách đến với bảo tàng mình.
Ngày nay, nhu cầu dân trí ngày càng tăng, tỉ lệ thuận với mức sống của
cộng đồng. Công chúng, với tư cách là người sử dụng sản phẩm và dịch vụ của
bảo tàng, từ chỗ bị động tiếp thu những thông tin được bảo tàng cung cấp đã
chuyển dần sang xu hướng hoàn toàn mới. Họ muốn được tự mình khám phá
và khai thác các bộ sưu tập hiện vật gốc cùng các hình thức dịch vụ khác có
trong bảo tàng. Có thể nói đây là một xu hướng tích cực, mang hơi thở thời đại
của “nền kinh tế tri thức”. Tuy nhiên, trên thực tế, các hoạt động phục vụ
khách tham quan của các bảo tàng tư nhân ở Hà Tây hiện nay chưa thực sự
đáp ứng, thoả mãn nhu cầu hưởng thụ văn hoá của người dân.
ở Việt Nam, bảo tàng tư nhân còn là “một hiện tượng mới” trong giới
bảo tàng. Các vấn đề liên quan đến việc thành lập và giới thiệu về các bảo tàng
tư nhân ở nước ta đã được đề cập trên các phương tiện thông tin đại chúng
như: đài truyền hình, đài phát thanh, báo chí, mạng Internet. Tuy nhiên, vấn
đề phục vụ khách tham quan, có vai trò đặc biệt quan trọng, quyết định đến sự
tồn tại, phát triển của bảo tàng tư nhân Việt Nam nói chung, các bảo tàng tư
nhân ở Hà Tây nói riêng thì còn đang bỏ ngỏ. Cho đến nay, vẫn chưa có công
trình nghiên cứu hệ thống nào về vấn đề này. Vì vậy, em quyết định chọn đề
tài Hoạt động phục vụ khách tham quan của các bảo tàng tư nhân trên9
địa bàn tỉnh Hà Tây ư thực trạng và giải pháp làm Khoá luận tốt nghiệp
ngành Bảo tồn Bảo tàng