Tội phạm là một hiện tượng xã hội tiêu cực có tính nguy hiểm cao cho xã hội, mang tính lịch sử và bản chất giai cấp sâu sắc. Đấu tranh phòng chống tội phạm, ổn định trật tự xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân là nhiệm vụ của bất kỳ nhà nước nào trong bất kỳ xã hội nào. Một trong những công cụ hữu hiệu để nhà nước thực hiện nhiệm vụ đó là hình phạt. C. Mac đã từng viết: “Hình phạt chẳng qua là thủ đoạn tự vệ của xã hội với những hành vi xâm phạm những điều kiện tồn tại của xã hội đó” [4, 531]. Tuy nhiên, hiệu quả của hình phạt phụ thuộc rất nhiều vào việc quy định và áp dụng các quy định đó như thế nào trong thực tế.
Tội phạm xảy ra trong xã hội rất khác nhau về tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, do đó đòi hỏi nhà làm luật phải quy định nhiều loại hình phạt khác nhau để xử lí cho phù hợp, vừa đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật vừa thể hiện chính sách nhân đạo của nhà nước. Do vậy, BLHS Việt Nam quy định nhiều loại hình phạt khác nhau phù hợp với từng loại tội phạm và hành vi phạm tội. Trong đó hình phạt tiền có vị trí và vai trò quan trọng.
Hình phạt tiền được quy định từ khá sớm trong pháp luật hình sự Việt Nam và đang dần được hoàn thiện trong các quy định của BLHS hiện hành nhằm đảm bảo sự phù hợp với tình hình phát triển của nền kinh tế đất nước trong thời kì đổi mới. Hình phạt tiền được áp dụng rất phổ biến, đạt hiệu quả cao. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS năm 2009 đã có những sửa đổi bổ sung nhất định đối với các quy định về hình phạt tiền. Tuy nhiên, thực tế áp dụng hình phạt này còn cho thấy nhiều bất cập, hiệu quả áp dụng hình phạt tiền còn thấp, chưa tương xứng với vị trí và vai trò của hình phạt tiền trong hệ thống hình phạt.
Trong khi đó, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường hiện nay xu hướng áp dụng hình phạt tiền ngày càng cao đặc biệt là ở các nước phát triển như: Pháp, Đức, Nhật Bản Tất cả những điều đó đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng của hình phạt tiền để hình phạt tiền thực sự phát huy vai trò của nó trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm mà vẫn đảm bảo được ý nghĩa và mục đích của hình phạt. Chính vì vậy, em chọn đề tài “ Hình phạt tiền trong Bộ luật Hình sự Việt Nam – những vấn đề lí luận và thực tiễn” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.