Trong cơ chế thị trường hiện nay, hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất là hai chỉ tiêu quan trọng đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, là một trong những yếu tố quan trọng có tính chất quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp vừa sản xuất vừa kinh doanh, mục đích của họ là ngày càng sản xuất nhiều sản phẩm có chất lượng mẫu mã tốt hơn, đa dạng hơn nhămg đáp ứng nhu cầu của xã hội. Bên cạnh đó, để đảm bảo thu hồi vốn đã đầu tư trong quá trình sản xuất – kinh doanh được nhanh chóng, thực hiện tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng, điều đó đặt ra cho mỗi doanh nghiệp hướng làm thế nào để sản phẩm của mình tiêu thụ được trên thị trường và được thị trường chấp nhận. Hay nói cách khác, mỗi doanh nghiệp phải tổ chức công tác hạch toán một cách có khoa học và hợp lý. Chính điều này để chứng minh doanh nghiệp phải tự khẳng định mình, phải có phương án thích hợp cho công tác tổ chức, quản lý, hạch toán chi phí sản xuất ngày càng tốt hơn. Vì vậy đòi hỏi bộ phận kế toán của mỗi doanh nghiệp phải hạch toán kế toán chính xác, rõ ràng, cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo doanh nghiệp để công tác điều hành sản xuất ngày càng tốt hơn, thu được nhiều lợi nhuận, qua đó doanh nghiệp có khả năng hoàn thành tốt nghĩa vụ nộp ngân sách Nhà nước. Phần 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SPE TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT I. HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT: 1. Chi phí sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp sản xuất: 1.1. Chi phí sản xuất: 1.1.1. Khái niệm: Chi phí sản xuất là tổng các hao phí về lao động sống và lao động vật hoá được biểu hiện bằng tiền phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ nhất định (tháng, quý, năm). 1.1.2. Phân loại chi phí sản xuất: để quản lý và hạch toán chi phí sản xuất, người ta phân loại chi phí sản xuất theo nhiều cách khác nhau. a. Phân loại chi phí theo nội dung (tính chất) kinh tế của chi phí: Theo cách phân loại này những khoản chi phí có chung tính chất kinh tế được xếp chung vào một yếu tố chi phí, không kể chi phí đó phát sinh ở địa điểm nào và dùng vào mục đích gì trong quá trình sản xuất kinh doanh. Phân loại theo cách này chi phí được chia thành các yếu tố sau: – Chi phí nguyên vật liệu: Bao gồm toàn bộ giá trị nguyên vật liệu, phụ tùng thay thế, CCDC, xuất dùng cho sản xuất, kinh doanh trong kỳ trừ nguyên vật liệu . bán hoặc xuất cho xây dựng cơ bản. – Chi phí nhân công : Bao gồm toàn bộ chi phí phải trả cho người lao động (thường xuyên hay tạm thời) về tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp, trợ cấp có tính chất lượng trong kỳ báo cáo trước khi trừ các khoản giảm trừ. Bao gồm cả chi phí BHXH, BHYT, KPCĐ mà doanh nghiệp phải nộp Nhà nước theo quy định . Không bao gồm chi phí nhân công cho XDCB hoặc được bù đắp bằng các nguồn kinh phí khác như: đảng, đoàn . .các khoản chi từ quỹ khen thưởng, phúc lợi. – Chi phí khấu hao tài sản cố định : Bao gồm chi phí khấu hao toàn bộ TSCĐ của doanh nghiệp dùng trong sản xuất kinh doanh kỳ báo cáo. – Chi phí dịch vụ mua ngoài : Bao gồm các chi phí về nhận cung cấp dịch vụ từ các đơn vị khác để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo như : điện, tiền nước, điện thoại . – Chi phí khác bằng tiền : Bao gồm các chi phí không thuộc các loại trên như : Chi phí tiếp khách, hội nghị, thuê quảng cáo ,. . . Cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp biết được trong quá trình sản xuất kinh doanh cần chi dùng những chi phí gì để từ đó phục vụ cho việc lập, kiểm tra và phân tích dự toán chi phí: b. Phân loại chi phí theo khoản mục giá thành sản phẩm: Theo quy định hiện hành, giá thành sản xuất bao gồm có ba khoản mục chi phí: – Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: gồm có nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu. tham gia trực tiếp vào việc sản xuất, chế tạo sản phẩm hoặc thực hiện các lao vụ, dịch vụ. – Chi phí nhân công trực tiếp : là những khoản tiền phải trả, phải thanh toán cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ, dịch vụ. – Chi phí sản xuất chung: là những chi phí phát sinh trong phạm vi phân xưởng như tiền lương, phụ cấp, chi phí CCDC xuất dùng cho phân xưởng bộ phận sản xuất, các chi phí dịch vụ, lao vụ mua ngoài và chi phí khác thuộc phạm vi phân xưởng. Cách phân loại này có tác dụng để hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành thực tế của sản phẩm theo khoản mục, tính toán chính xác giá thành thực tế của sản phẩm, xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố khác nhau đến giá thành sản phẩm. c. Phân loại chi phí theo phạm vi sử dụng và vai trò của chi phí trong quá trình sản xuất: – Chi phí cơ bản: là những chi phí thuộc các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất như: chi phí nguyên vật liệu, tiền lương. – Chi phí quản lý phục vụ: là những khoản chi phí có tính chất quản lý, phục vụ liên quan chung đến hoạt động sản xuất kinh doanh như: Chi phí quản lý doanh nghiệp. 1.1.3. Phân loại theo chức năng hoạt động: – Chi phí cung cấp: là những chi phí dùng để mua sắm vật tư, máy móc. – Chi phí sản xuất: là những chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất bao gồm: chi phí NVL trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung. – Chi phí bán hàng: là toàn bộ những chi phí phát sinh trong quá trình tiêu thụ hàng hóa như: Chi phí quảng cáo, hoa hồng bán hàng, lương của bộ phận bán hàng. – Chi phí quản lý doanh nghiệp: đó là các chi phí liên quan đến quá trình quản lý và phục vụ của doanh nghiệp như: lương của cán bộ lãnh đạo, nhân viên quản lý. – Chi phí nghiên cứu phát triển: – Chi phí đầu tư XDCB. – Chi phí hoạt động tài chính. – Chi phí hoạt động bất thường. 1.1.4. Phân loại chi phí theo cách thức kết chuyển chi phí: – Chi phí sản phẩm: là những chi phí liên quan đến việc sản xuất ra sản phẩm bao gồm ba yếu tố: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung. – Chi phí thời kỳ: là những chi phí làm giảm lợi tức trong một thời kỳ như: chi phí lưu thông, chi phí quản lý. Nó không gắn liền với các đơn vị sản phẩm mà gắn liền với quá trình bán ra và trong điều kiện này nó được xem là phí tổn và được khấu trừ vào lợi tức của thời kỳ mà chúng phát sinh.