● Sự cần thiết của đề tài Trong số các rủi ro mà một ngân hàng thương mại có thể đối mặt trong quá trình hoạt động, rủi ro lãi suất là một trong những nguyên nhân quan trọng gây nên sự yếu kém của ngân hàng. Tài sản Nợ và Có của ngân hàng bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi lãi suất, dẫn đến biến động nguồn vốn chủ sở hữu. Những tháng nửa đầu năm 2008, với chính sách thắt chặt tiền tệ của Chính phủ, thị trường tiền tệ nóng lên chưa từng thấy trong lịch sử nền kinh tế Việt Nam, vốn VNĐ trở nên khan hiếm. Các ngân hàng sử dụng lãi suất như một vũ khí lợi hại trong cuộc chiến giành thị phần, lãi suất huy động rất cao đã tạo ra nhiều rủi ro cho các ngân hàng. Thu nhập lãi ròng giảm kéo theo lợi nhuận giảm do thu nhập từ lãi (lãi tín dụng, lãi tiền gửi, lãi đầu tư.) là nguồn thu chủ yếu. Từ cuối năm 2008 đến nay, tình hình lãi suất đã dần dần đi vào ổn định nhờ sự can thiệp kịp thời của Ngân hàng nhà nước; tuy nhiên vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro như lãi suất huy động còn cao (ngoài lãi chính thức ghi trong hợp đồng, các ngân hàng không ngừng gia tăng các hình thức khuyến mãi), lãi suất cho vay cao (các khoản phí thu kèm theo lãi suất cho vay) gây khó khăn cho các doanh nghiệp, dẫn đến rủi ro không thu hồi được nợ và ảnh hưởng đến cung – cầu thanh khoản của ngân hàng. Các yếu tố trên cho thấy tầm quan trọng của công tác quản lý rủi ro lãi suất tại các ngân hàng. Thế nhưng hiện nay, công tác này chưa được chú trọng đúng mức. Xuất phát từ thực trạng đó, đề tài này được thực hiện với hy vọng có thể giúp các ngân hàng thương mại Việt Nam hoạt động an toàn, hiệu quả và phát triển vững vàng trong thời kỳ hội nhập. ● Tổng quan các nghiên cứu trước đây Lý thuyết về quản trị rủi ro lãi suất tại các NHTM khá phong phú với các tài liệu trong và ngoài nước như:  Peter Rose (2001) là một trong những nhà kinh tế tiên phong cung cấp các kỹ thuật và chiến lược quản lý tài sản – nợ phòng chống rủi ro lãi suất. Trong sách Quản trị ngân hàng thương mại của mình, tác giả đã trình bày chi tiết chiến lược quản lý khe hở nhạy cảm lãi suất – mô hình tái định giá và chiến lược quản lý khe hở kỳ hạn – mô hình thời lượng ứng dụng trong lượng hóa rủi ro lãi suất tại các NHTM.  Kế thừa các nghiên cứu trước, Nguyễn Văn Tiến (2005) đã chỉ ra ưu nhược điểm của từng mô hình lượng hóa rủi ro lãi suất và tiếp tục mở rộng mô hình thời lượng với các nội dung nâng cao về mức độ biến động, tính lồi của mô hình.  Trần Huy Hoàng (2003, 2007) đã có những đóng góp quan trọng trong việc đưa các nghiên cứu hiện đại trên thế giới về quản trị ngân hàng vào thực tiễn Việt Nam qua việc viện dẫn các quy định pháp luật về ngân hàng khi phân tích lý thyết. Tác giả cũng đã khái quát hóa các chiến lược phòng ngừa rủi ro lãi suất một cách cô đọng và đầy đủ. Những năm gần đây, trong nước cũng đã có một vài nghiên cứu ứng dụng các kỹ thuật quản lý rủi ro lãi suất tại các NHTM Việt Nam, tiêu biểu như Mã Thị Nam Chi (2008) và Thái Thị Ngọc Liên (2008). Các tác giả đã khảo sát thực trạng quản lý rủi ro lãi suất tại các ngân hàng và tiến hành đo lường rủi ro lãi suất bằng khe hở nhạy lãi, tiến đến đề xuất quy trình quản lý rủi ro cho các ngân hàng. Tuy nhiên, nhìn chung, các nghiên c ứu còn mang nặng tính lý thuyết và chỉ mới ứng dụng mô hình tái định giá vào thực tiễn hoạt động của các ngân hàng; dẫn đến chưa thể lượng hóa hết rủi ro lãi suất mà ngân hàng có thể đương đầu. ● Mục tiêu nghiên cứu Xuất phát từ nhu cầu bức thiết của công tác quản trị rủi ro lãi suất tại các NHTM và thực tiễn nghiên cứu trong thời gian qua, đề tài xác định các mục tiêu cần thực hiện:  Hệ thống hóa lý thuyết về các mô hình lượng hóa rủi ro lãi suất và kết hợp với các mô hình tài chính hiện đại khác nhằm kiện toàn các kỹ thuật, chiến lược quản trị rủi ro lãi suất.  Bên cạnh mô hình tái định giá, đề tài sẽ ứng dụng mô hình thời lượng vào thực tiễn để lượng hóa rủi ro lãi suất của ngân hàng với những tính toán cụ thể và phù hợp với đặc điểm hoạt động của các NHTM Việt Nam.  Đề xuất quy trình quản lý rủi ro lãi suất một cách xuyên suốt và khả thi tại ngân hàng để có thể tạo điều kiện cho việc ứng dụng các mô hình tài chính hiện đại vào thực tiễn mà không làm xáo trộn hoạt động của ngân hàng. ● Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài:  Rủi ro lãi suất (đối với Việt Nam đồng) tại các NHTM Việt Nam.  Các mô hình lượng hóa rủi ro lãi suất và giải pháp phòng ngừa. Để cụ thể hóa việc tính toán và nâng cao tính khả thi trong thực tiễn, đề tài sử dụng nguồn số liệu của NHTM cổ phần Đông Á (DongA Bank) cho quá trình phân tích định lượng. Việc lựa chọn DongA Bank làm đại diện cho việc ứng dụng các mô hình quản lý rủi ro lãi suất xuất phát từ sự thuận tiện của tác giả trong việc tiếp cận số liệu, thông tin thu thập. Khả năng ứng dụng các mô hình này tại các NHTM khác là hoàn toàn tương tự. Phạm vi thu thập dữ liệu tính từ tháng 6/2010 trở về trước. ● Phương pháp nghiên cứu Để đạt được các mục tiêu đề ra, đề tài đã vận dụng các phương pháp:  Phương pháp toán kinh tế – thống kê mô tả: Các số liệu thu thập được xử lý và diễn dịch ý nghĩa thông qua các bảng biểu, hình vẽ, tiêu chí thống kê. Trên cơ sở đó, các nhận xét và kết luận ban đầu về vấn đề được rút ra, tạo nền tảng cho các phân tích định lượng sâu hơn như mô phỏng Monte Carlo, tối ưu hóa kết hợp với mô hình tái định giá, mô hình thời lượng trong quản trị rủi ro ngân hàng.  Phương pháp duy vật biện chứng: Các đối tượng nghiên cứu sẽ được đặt trong mối quan hệ nhân quả, tác động lẫn nhau. Mọi vấn đề sau khi được giải quyết sẽ được tổng kết và mô hình hóa một cách trực quan. ● Ý nghĩa khoa học của đề tài Khi đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, đề tài sẽ có những đóng góp giá trị cho những nghiên cứu sau về quản trị rủi ro lãi suất cả về lý thuyết lẫn thực tiễn, cụ thể:  Kiện toàn các kỹ thuật, chiến lược quản trị rủi ro lãi suất qua việc kết hợp các mô hình tài chính hiện đại với nhau.  Thực tiễn hóa mô hình thời lượng – mô hình mà trước đây mới chỉ dừng lại trên lý thuyết – góp phần quan trọng vào tiến trình hiện đại hóa công nghệ ngân hàng tại Việt Nam, đặc biệt trên lĩnh vực quản trị rủi ro. ● Kết cấu đề tài: Đề tài gồm 3 chương với kết cấu như sau:  Chương 1: Tổng quan lý thuyết về rủi ro lãi suất và các mô hình quản trị rủi ro.  Chương 2: Ứng dụng các mô hình quản lý rủi ro lãi suất hiện đại tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.  Chương 3: Giải pháp cho việc ứng dụng các mô hình hiện đại trong quản lý rủi ro lãi suất tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.