Phép biện chứng ra đời ngay từ khi triết học ra đời. Ph.Ănghen đã định nghĩa: “phép biện chứng chẳng qua chỉ là môn khoa học về những quy luật phổ biến của vận động và sự phát triển của tự nhiên, xã hội loài người và của tư duy”. Có 3 hình thức cơ bản của phép biện chứng: Phép biện chứng chất phác, biện chứng siêu hình, biện chứng duy vật. Các sự vật hiện tượng, quá trình của thế giới có quan hệ qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau hay tồn tại biệt lập, tách rời? Những người theo quan điểm siêu hình cho rằng: các sự vật hiện tượng tồn tại biệt lập, tách rời nhau, cái này tồn tại bên cạnh cái kia, không có sự phụ thuộc, quy định lẫn nhau. VD: Giới vô cơ và hữu cơ không có liên hệ gì với nhau, tồn tại độc lập không thâm nhập lẫn nhau.