1. Khái niệm chung về hạn ngạch nhập khẩu Hạn ngạch nhập khẩu là quy định của Nhà nước về số lượng hoặc giá trị mộ mặt hàng nào đó được nhập khẩu nói chung hoặc từ một thị trường nào đó, trong một thời gian nhất định (thường là 1 năm). Hạn ngạch nhập khẩu thường là 1 hình thức hạn chế về số lượng và thuộc hệ thống giấy phép không tự động. Khi hạn ngạch nhập khẩu được quy định cho 1 loại sản phẩm đặc biệt nào đó thì Nhà nước đưa ra 1 định ngạch (tổng định ngạch) nhập khẩu mặt hàng đó trong một khoảng thời gian nhất định không kể nguồn gốc hàng hoá đó từ đâu đến. Khi hạn ngạch quy định cho cả mặt hàng và thị trường thì hàng hoá đó chỉ được nhập khẩu từ nước (thị trường) đã định với số lượng bao nhiêu, trong thời gian bao lâu. Thường hạn ngạch nhập khẩu được áp dụng bằng cách cấp giấy phép nhập khẩu cho một số công ty. Mỗi doanh nghiệp được phép phân bổ một số lượng tối đa các mặt hàng trong 1 năm. 2. Tác động tích cực của hạn ngạch nhập khẩu – Bảo hộ sản xuất trong nước, ngăn chặn hàng nhập khẩu từ nước ngoài vào. – Sử dụng có hiệu quả quỹ ngoại tệ : cải thiện cán cân buôn bán hoặc cán cân thanh toán. – Thực hiện các cam kết của Chính phủ ta với nước ngoài. – So với thuế quan, sự bảo hộ bằng hạn ngạch mang lại hiệu quả chắc chắn hơn, bởi vì ảnh hưởng của việc tăng thuế nhập khẩu đối với số lượng hàng hoá có thể nhập khẩu phụ thuộc vào sự co giãn về giá cả của những hàng hoá này. Nhưng với chế độ hạn ngạch thì số lượng hoặc giá trị nhập khẩu đã được khống chế, do đó không thể biến động, trừ khi có sự thay đổi về chính sách. Nhận thấy được những mặt tích cực mà hạn ngạch nhập khẩu mang lại, các Chính phủ đã áp dụng biện pháp này trong một thời gian nhất định để bảo vệ các ngành sản xuất của nước mình. 3. Tác động tiêu cực của hạn ngạch nhập khẩu – Làm tăng giá cả hàng hoá trong nước cao hơn so với giá quốc tế. Hạn ngạch giống như thuế nhập khẩu luôn luôn nâng giá hàng nhập khẩu trên thị trường nội địa vì hạn ngạch nhập khẩu ảnh hưởng đến mức cung nên giá cân bằng sẽ cao hơn trong điều kiện thương mại tự do. Tác động này của hạn ngạch cho phép các nhà sản xuất kém hiệu quả, sản xuất ra một sản lượng cao hơn so với trong điều kiện thương mại tự do. Từ đó đưa đến hiện tượng độc quyền kinh doanh và sự trì trệ của các doanh nghiệp trong nước. – Hạn ngạch mang tính hành chính, không có sự bình đẳng công khai nên tạo ra tính chất độc quyền. – Tính dự báo của hạn ngạch thấp. Những căn cứ cho Chính phủ để xác định hạn ngạch nhập khẩu là: + Nhu cầu trong nước (nhu cầu có khả năng thanh toán) + Trình độ sản xuất của mặt hàng nhập khẩu + Cam kết của các Chính phủ : thực hiện qua các hiệp định ký kết với nhau – Hạn ngạch cũng dẫn tới sự lãng phí của cải xã hội. 4. Xu hướng áp dụng hạn ngạch nhập khẩu Trước những tác động tiêu cực mà hạn ngạch nhập khẩu mang lại cho nền kinh tế cũng như xã hội; ngày nay, các nước trên thế giới đều có xu hướng thôi không áp dụng hạn ngạch nhập khẩu đối với các mặt hàng nhập khẩu nữa mà thay vào đó, xuất hiện một xu thế mới đó là áp dụng các biện pháp bảo hộ phi thuế quan khác. Ví dụ như : hạn ngạch thuế quan, hàng rào kỹ thuật thương mại và các biện pháp vệ sinh dịch tễ, v.v