Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 thể hiện cách xử sự của Nhà nước đối với người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, họ vẫn có quyền như những công dân khác tự do khác trừ một số quyền tạm thời bị pháp luật TTHS hạn chế hoặc tước bỏ. Khi một công dân trở thành đối tượng bị Nhà nước nghi là thực hiện tội phạm mà buộc phải tham gia vào quan hệ tố tụng hình sự với các cơ quan Nhà nước, đang trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử người đó có thể bị Nhà nước truy cứu trách nhiệm hình sự, bị chịu biện pháp trừng phạt nghiêm khắc nhất là hình phạt, có thể bị tước bỏ nhiều quyền cơ bản của công dân như quyền tự do về thân thể và thậm chí bị tước bỏ cả quyền sống. Vì vậy, pháp luật quy định những người này có quyền biện minh cho bản thân mình nhằm phủ nhận một phần hoặc toàn bộ sự buộc tội của nhà nước, quyền đó là quyền bào chữa. Quyền bào chữa có thể coi như là quyền đối trọng với quyền buộc tội của Nhà nước. Tuy nhiên, khi tham gia vào tố tụng hình sự, chủ thể của quyền bào chữa thường có trạng thái tâm lí căng thẳng, tự mình không nhận thức được tình tiết có lợi để bào chữa cho mình. Phần đông người bị tạm giữ, bị can, bị cáo không có kinh nghiệm khi va chạm tiếp xúc với các cơ quan tiến hình tố tụng, người tiến hành tố tụng và hơn nữa pháp luật ngày càng phát triển, càng phức tạp nên không phải ai cũng có thể hiểu biết hết các quy định của pháp luật để mà tự mình bào chữa, điều này dẫn đến một nhu cầu khách quan trong xã hội là phải có người hiểu biết sâu, có chuyên môn về pháp luật đê giúp bị can, bị cáo bào chữa cho mình – đó chính là người bào chữa. Khi người bào chữa đã tham gia vào tố tụng hình sự thì pháp luật phải quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của họ; những quy định này sẽ tạo thành địa vị pháp lí của người bào chữa trong tố tụng hình sự.