Để xây dựng một nước Việt Nam có chủ quyền, mỗi tấc đất của chúng ta đã thấm máu nước mắt và mồ hôi của biết bao thế hệ tổ tiên, đã đem khí thiêng dân tộc bao trùm lên giang sơn gấm vóc. Đó chính là giá trị tinh thần đã được lịch sử chưng cất lên trong quá trình dựng nước và giữ nước. Dân tộc ấy đã sớm sản sinh ra bao nhân vật lịch sử với tấm gương tuẫn tiết từ Hai Bà Trưng, Bà Triệu, đến tinh thần quật khởi của Lí Bí đến Ngô Quyền, Lí Thường Kiệt,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung đã kết tụ thành hồn thiêng dân tộc. Dân tộc ấy cũng đã sản sinh ra bao nhân tài cho đất nước – là nguyên khí của một quốc gia như: Nguyễn Hiền, Mạc Đĩnh Chi, Phan Huy Chú, Lương Thế Vinh, Lê Quý Đôn và đến thế kỉ XX là Hồ Chí Minh vĩ đại. Những con người ấy đã viết lên những trang sử chói lọi cho dân tộc. Song rất tiếc trong lịch sử đã có những người là “dấu chấm đen”. Đi sâu nghiên cứu về một nhân vật lịch sử cả “chính diện” cũng như “phản diện” là việc nên làm để có cái nhìn chính xác và đúng đắn nhất, qua đó người nghiên cứu có sự khen chê, đánh giá đúng mức giữa công và tội, nhưng phải đặt nhân vật đó trong bối cảnh lịch sử cụ thể để có cái nhìn một cách khách quan nhất. Trong thực tế của cuộc sống, có nhiều nhân vật lịch sử vẫn còn là “khoảng trống” đối với chúng ta. Bởi lẽ, không phải không có những công trình nghiên cứu về nhân vật đó, cũng không phải nhân vật đó không có đặc điểm gì nổi bật, mà hình như chúng ta đã “vô tình” không biết đến, và Nguyễn Công Trứ là một trong số mà chúng ta đã “vô tình” như vậy. Lời mở đầu trong cuốn cuộc đời và sự nghiệp của Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ, giải nguyên Lê Thước có nhận xét về ông như sau: “Thường xét nước ta có một vĩ nhân, nói về công thời công rất lớn, nói về đức thời đức rất dày, mà nói về ngôn thì ngôn luận văn chương rất có giá trị. Nước nhà có một bậc vĩ nhân như vậy, quốc dân ta há không nên tôn sùng, nên kỉ niệm, nên tượng đồng bia đá hay sao? Bậc vĩ nhân ấy là ai? Là cụ Nguyễn Công trứ vậy. Nay chinh Nam, phạt Bắc, thế là công; tịch thổ thực dân, thế là đức; văn chương lỗi lạc, ngôn luận hùng hồn thế là ngôn. Công như vậy, đức như vậy, ngôn như vậy, mà cái danh thơm của Tướng công hình như trong quốc dân còn ít kẻ biết mà ca tụng, xưng dương là bởi vì hành trạng của Tướng công ít kẻ hiểu được rõ, văn chương của Tướng công ít kẻ biết được tường” . Thái Bình – năm xưa nơi đây ông đã có công khai phá đất Tiền Hải (hiện nay huyện Tiền Hải thuộc tỉnh Thái Bình). Là người con của quê hương, khi mới bước vào giảng đường Đại học có một đứa bạn trong lớp đã hỏi tôi: Ai là người khai phá đất Tiền Hải? và câu trả lời của tôi là “mình không biết”. Lúc đó tôi vừa thấy xấu hổ với bạn bè, vừa cảm thấy có lỗi với ông bà tổ tiên. Nơi đây không phải quê hương chính của Nguyễn Công Trứ nhưng là nơi mà ông đã sinh ra. Là một người con của quê hương và sau này là một giáo viên dạy lịch sử, tôi rất muốn đi sâu tìm hiểu về ông – tôi nghĩ đó là một việc nên làm và cần làm. Để thông qua đó, tôi được bổ sung và nâng cao kiến thức, mở rộng hiểu biết của mình để có cái nhìn thấu đáo hơn về con người và sự nghiệp của ông, nó cũng là hành trang phục vụ giảng dạy sau này. Đồng thời, thông qua việc tìm hiểu đề tài này bước đầu tôi được tập dượt nghiên cứu khoa học, qua đó vừa rèn luyện cho mình tính kiên trì, cẩn thận và tạo cho mình tính nghiêm túc trong nghiên cứu khoa học.