Khác với bệnh không truyền nhiễm, các bệnh truyền nhiễm có một đặc tính chung là có tính lây lan và do một loại, hoặc đôi khi một sốloại, vi sinh vật gọi là mầm bệnh gây nên. Một mầm bệnh là một vi sinh vật đóng vai trò nguyên nhân trực tiếp và không thểthiếu của một bệnh truyền nhiễm. Mầm bệnh có nhiều loại và mỗi loại thường gây nên bệnh với những đặc điểm riêng, nhưng chúng có điểm chung là tính gây bệnh(hay độc tính) đối với ký chủ. Vi khuẩn là nhóm lớn vi sinh vật có đặc điểm chung là có nhân nguyên thủy, tức nhân chưa có màng nhân và cấu tạo từmột ADN xoắn kép, vòng khép kín, cơthểthường là đơn bào và sinh sản bằng trực phân. Phần lớn vi khuẩn đòi hỏi những điều kiện nhất định, chẳng hạn tính kết bám (bám dính) lên tếbào, mới gây được bệnh. Vi khuẩn tác động bằng nội độc tố, ngoại độc tốhoặc bằng các cơchếlý, hóa khác. Xoắn khuẩn (bộSpirochaetales) tuy cũng là một loại vi khuẩn nhưng chúng gây ra những bệnh có đặc điểm riêng. Phần lớn bệnh do xoắn khuẩn gây nên là bệnh bại huyết, gây sốt định kỳvà xuất hiện định kỳxoắn khuẩn trong cơthể, bệnh do xoắn khuẩn thường cho miễn dịch không bền. Rickettsiacũng là những vi khuẩn nhưng có cơcấu trao đổi chất không hoàn thiện nên phụthuộc vào tếbào ký chủ, do đó là những vật ký sinh nội bào. Chúng gây những bệnh sốt phát ban do chấy rận truyền lây. Những động vật chân đốt này có thểtruyền Rickettsiatrong nhiều thếhệcủa chúng. Trong thiên nhiên có những thú rừng hoặc gia súc mang trùng. Bệnh do Rickettsiagây ra thường cho miễn dịch mạnh và bền. Chlamydiacó những đặc điểm tương tự Rickettsianhưng không có cơcấu trao đổi chất nên phụthuộc hoàn toàn vào nguồn năng lượng của ký chủvà có hình thái chuyển hóa tuần hoàn từtrạng thái nhỏ(thểcơbản) sang trạng thái lớn (thểlưới).