Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nước ta từ một thuộc địa đã trở thành một nước độc lập dưới chế độ dân chủ cộng hòa, đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ thành người dân độc lập, tự do, làm chủ nước nhà. Niềm vui đất nước hòa bình chưa được bao lâu, thì thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta, trước hành động xâm lược của thực dân Pháp, nhân dân ta chỉ còn một con đường lựa chọn duy nhất là cầm vũ khí kháng chiến để bảo vệ độc lập, tự do.
Trước lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Không! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.”, nhân dân cả nước hăng hái đứng lên đấu tranh chống thực dân Pháp, quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ độc lập dân tộc.
Với hàng loạt các thắng lợi trên mặt trận quân sự: Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947, chiến dịch Biên giới thu – đông 1950. Thực dân Pháp đi từ thất bại này, đến thất bại khác và ngày càng sa lầy ở chiến trường Đông Dương. Đặc biệt, thắng lợi vang dội của quân và dân ta trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đã buộc thực dân Pháp phải ngồi vào bàn đàm phán với ta ở Hội nghị quốc tế Giơnevơ (Thụy Sĩ), ký kết chấm dứt chiến tranh ở Đông Dương; Việt Nam sẽ thực hiện thống nhất bằng cuộc tổng tuyển cử tự do trong cả nước. Cuộc tổng tuyển cử sẽ tổ chức vào tháng 7-1956 dưới sự kiểm soát của một Ủy ban quốc tế.
Thất bại của Pháp trên chiến trường Việt Nam chưa phải là bài học cho đế quốc Mỹ hiếu chiến. Đế quốc Mỹ vẫn nuôi ảo tưởng xâm lược Việt Nam, quyết tâm biến miền Nam Việt Nam thành căn cứ quân sự và thuộc địa kiểu mới của Mỹ ở Đông Dương. Để thực hiện được âm mưu trên, lợi dụng tình hình nước ta sau Hiệp định Giơnevo: tạm thời chia cắt làm hai miền; Mỹ đã ép Pháp đưa Ngô Đình Diệm lên nắm chính quyền ở miền Nam và từng bước gạt ảnh hưởng của Pháp ra khỏi Đông Dương. Hất cẳng Pháp, Mỹ “viện trợ” trực tiếp cho chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, xây dựng quân đội đánh thuê ở miền Nam và ngang nhiên đặt miền Nam dưới sự bảo trợ của “khối xâm lược Đông Nam Á”. Mỹ không từ một thủ đoạn nào để xâm nhập sâu hơn vào miền Nam.
Sau khi cắt đứt mọi khoản “viện trợ” cho Pháp, Mỹ không ngừng tăng cường “viện trợ” cho chính quyền Sài Gòn nuôi dưỡng đội quân tay sai. Thứ trưởng ngoại giao Mỹ Rô-bo-xơn đã thú nhận nội dung “viện trợ” Mỹ cho miền Nam: ” Trước hết những cố gắng của chúng ta nhằm giúp cho Việt Nam (miền Nam) có những lực lượng tự an gần một đội quân chính quy 15 vạn người, một đội cảnh sát 4 vạn rưỡi người và một số đơn vị phòng thủ địa phương. Chúng ta đã ra sức giúp tiền và quân bị cho những lực lượng đã có và chúng ta có sứ mệnh giúp việc huấn luyện quân đội” [1, tr. 299].
Ngoài khoản viện trợ về quân sự, hàng năm Mỹ còn viện trợ một khoản khá lớn cho chính quyền Sài Gòn trong lĩnh vực kinh tế, không phải vì mục đích phát triển kinh tế miền Nam, mà nhằm mục đích biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và hoàn toàn phụ thuộc vào Mỹ. Trước âm mưu và hành động thâm độc đó của đế quốc Mỹ, nền kinh tế miền Nam đã có những thay đổi như thế nào? Lịch sử đã nhìn nhận nền kinh tế miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1975 ra sao?
Với mong muốn tìm hiểu những ảnh hưởng của viện trợ Mỹ đến nền kinh tế miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1975, từ đó thấy được những mặt tích cực, tiêu cực của nền kinh tế miền Nam trong giai đoạn này, chúng tôi đã lựa chọn nội dung “Ảnh hưởng của chủ nghĩa thực dân kiểu mới đến nền kinh tế miền Nam Việt Nam 1954 – 1975” làm đề tài nghiên cứu cho khóa luận của mình.