Voọc mũi hếch(Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912) là một trong những loài linh trưởng nguy cấp nhất trên thế giới [69, 89]. Đây là loài linh trưởng đặc hữu cho vùng Đông Bắc Việt Nam.Mặc dù, Voọc mũi hếch được phát hiện và định tên từ năm 1912 [32], nhưng córất ít những quan sátvề loài này trongmột thời gian dài sau đó, dovậy, Mettermeier và Cheney (1986) đã chorằng: “Voọcmũi hếch(Rhinopithecus avunculus) ở miềnBắc Việt Nam có thể đã tuyệt chủng. Loài này chỉ được biết đến quamộtsốmẫuvậtbảo tàng được thu thậptừ đầu thếkỷ này vàgần đây không cóbấtkỳ báo cáo nàovề chúng ngoàitự nhiên” [68]. Cho đến năm 1990, Ratajszczak vàcộngsự đã tiến hànhmột cuộc điều tra cho WWF ở khu vực xung quanh VQG BaBể và đã thu thập được những thông tinvề loài Voọcmũi hếch ở BaBể vàcả các khuvực khác [87]. Tiếp sau đó, Ratajszczak vàcộngsự (1992) đã thực hiệnmột cuộc điều tratổng thể đầu tiênvề loài Voọcmũihếch(R. avunculus) ở nhiều địa phương [88].Kết quảcủa cuộc điều tra này đã tái phát hiện vềsựtồntạicủa loài này trongtự nhiên,vớisốlượng quần thể ước đoán khoảng 190-250 cá thể ở khuvực Chiêm Hóa và Nà Hang,tỉnh Tuyên Quang, và khoảng 100 cá thể ở các khuvực thuộc 2tỉnhBắcKạn và Thái Nguyên [88]. Kết quả điều tra, nghiêncứu cho thấy, Voọcmũihếch(R. avunculus) hiện hình thànhmộtsố quần thể ở: Phân khu TátKẻ (khoảng 20 cá thể) và phân khuBản Bung (khoảng 50 cá thể)của KBTTN Na Hang thuộctỉnh Tuyên Quang, và khu vực Khau Ca (khoảng 60 cá thể)củatỉnh Hà Giang [19, 26, 55, 56, 57, 58, 61, 73, 77]. Tuyvậy, cho đến nay, những hiểu biếtvề đặc điểm sinhhọc, sinh tháicủa loài Voọcmũihếch chỉ quakết quảcủamộtsố ít nghiêncứu ban đầucủa Boonratana và Lê XuânCảnh (1994)về sinh thái vàtập tínhcủa Voọcmũihếch ở KBTTN Na Hang [19, 20];của Phạm Nhật (1993)về thức ăn vàkết quảcủa các 2 cuộc điều tra thực địavề Voọcmũihếch ởmộtsố khuvực thuộc vùng ĐôngBắc Việt Nam [7]; vàcủamộtsố tác giả khác [2, 29, 54, 55, 66]. Tại khuvực Khau Ca,tỉnh Hà Giang,một quần thể Voọcmũihếch (Rhinopithecus avunculus),với khoảng 60 cá thể, được phát hiện vào tháng 01năm 2002 [55].Kểtừ đó, quần thể Voọcmũihếch này được xác định làmột trong ba quần thểlớn nhất và quan trọng đốivới công tác nghiêncứu vàbảotồn loài linh trưởng quý hiếm này [26]. Nhằm góp phần nghiêncứu vàbảotồn loài Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca,tỉnh Hà Giang, chúng tôi thực hiện đề tài:“Nghiêncứumộtsố đặc điểm sinh tháicủa Voọcmũihếch(Rhinopithecus avunculus Doll man, 1912) ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang”,vớimục đích: 1. Nghiêncứumộtsố đặc điểm sinhhọc, sinh tháicủa quần thể Voọcmũi hếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang. 2. Nghiêncứumộtsốtập tínhcủa Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang. 3. Nghiêncứumộtsố đặc điểm sinh thái dinhdưỡng: thành phần thức ăn, nguồn thức ănsẵn có, trữlượng vàsự biến động nguồn thức ăncủa Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang. 4. Nghiêncứuvề vùngsống vàsửdụng vùngsốngcủa Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang. 5. Môtả các kiểutư thế vàvận độngcủa Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang. Kết quả nghiêncứucủa đề tàisẽ góp phần nâng cao hiểu biếtvề những đặc điểm sinhhọc và sinh tháicủa Voọcmũihếch(R. avunculus),tạocơsở khoahọc cho công tácbảotồn loài linh trưởng quý hiếm này. Đâycũng là nghiêncứu đầu tiênvề Voọcmũihếch ở khuvực Khau Ca, tỉnh Hà Giang.