Mọi người đều biết rằng, triết học nghiên cứu hàng loạt vấn đề, trong đó có một vấn đề cơ bản lớn, bao quát và chi phối tất cả các hệ thống triết học – đó là quan hệ giữa tư duy với tồn tại (hay ý thức với vật chất). Ph.Ăngghen viết: “Vấn đề cơ bản lớn của toàn bộ triết học, đặc biệt là của triết học hiện đại, là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại”. Vấn đề cơ bản của triết học thể hiện rõ sự đối lập biện chứng giữa vật chất và ý thức. Sự đối lập này vừa mang tính tuyệt đối vừa mang tính tương đối. Vấn đề quan hệ giữa vật chất và ý thức trở thành vấn đề cơ bản lớn của triết học, vì việc giải quyết vấn đề này là điểm xuất phát, là cơ sở để giải quyết tất cả các vấn đề khác của triết học. Đồng thời nó là tiêu chuẩn cơ bản và quan trọng để xác định lập trường thế giới quan của các nhà triết học và học thuyết triết học của họ. Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt: Thứ nhất, giữa vật chất và ý thức, cái nào có trước, cái nào có sau và cái nào quyết định cái nào? Thứ hai, con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không?. Trong lịch sử triết học, việc giải quyết mặt thứ nhất vấn đề cơ bản của triết học đã phân chia các nhà triết học và học thuyết của họ thành hai trường phái lớn: chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Chủ nghĩa duy vật biện chứng là hạt nhân lý luận triết học của thế giới khoa học Mác – Lênin ; là hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật ; là hệ thống quan điểm lý luận được xác lập trên cơ sở giải quyết theo quan điểm duy vật biện chứng đối với vấn đề cơ bản của triết học. Do đó, nắm vững những nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng là điều kiện tiên quyết để nghiên cứu toàn bộ hệ thống quan điểm khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênnin.