1954 – 1975 là một thời kì đặc biệt trong lịch sử dân tộc và lịch sử cách mạng Việt Nam. Với hiệp định Giơnevơ, sự nghiệp giải phóng dân tộc của nước ta vẫn chưa dừng lại ở mốc năm 1954. Do âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền với hai chế độ khác nhau: Miền Bắc (tới vĩ tuyến 17) đã hoàn toàn giải phóng và đi lên chủ nghĩa xã hội, còn miền Nam tạm thời bị đế quốc Mỹ và các lực lượng tay sai thống trị. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Việt Nam cùng lúc thực hiện hai nhiệm vụ ở hai miền, vừa phải lo hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục kinh tế, đưa miền Bắc tiến dần lên chủ nghĩa xã hội, vừa phải tiếp tục đẩy mạnh cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới hòa bình thống nhất nước nhà. Bàn về vị trí, vai trò của cách mạng miền Bắc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng khẳng định “Nhiệm vụ cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc là nhiệm vụ quyết định nhất đối với sự nghiệp cách mạng của cả nước”. Trong những năm tháng hào hùng cả dân tộc chống Mỹ cứu nước miền Bắc đã làm trọn nhiệm vụ của hậu phương lớn, chi viện cho tiền tuyến miền Nam, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược tới thắng lợi cuối cùng. Sức mạnh vô địch của miền Bắc xuất phát từ những biến đổi nội tại bên trong của xã hội trên một nền tảng của xã hội mới, con người mới vừa được giải phóng khỏi chế độ thực dân phong kiến. Đặc biệt, dưới tác động của phương hướng xây dựng nền kinh tế mới đã làm cơ cấu giai cấp – xã hội miền Bắc nhanh chóng biến đổi góp phần tạo nên sức mạnh cho hậu phương miền Bắc thực hiện tốt nhiệm vụ chi viện của mình. Sự biến đổi cơ cấu giai cấp xã hội gắn liền với từng bước đi lên xây dựng chủ nghĩa của miền Bắc. Mặc dù mô hình cơ cấu giai cấp xã hội miền Bắc mang đậm tính chủ quan, không bình thường nhưng trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mô hình đó đã đóng vai trò quan trọng, thúc đẩy sự nghiệp cách mạng cả nước tiến lên dành thắng lợi cuối cùng. Nhưng khi đất nước bước ra khỏi chiến tranh, nó lại là nhân tố cản trở kinh tế xã hội phát triển. Từ đó, nó để lại cho Đảng ta nhiều bài học quý báu trong quá trình Đổi mới ở nước ta ngày nay.