“Phong” là nền nếp đã lan truyền rộng rãi; “Tục” là thói quen lâu đời. Nội dung “phong tục” bao hàm theo đó mọi mặt sinh hoạt xã hội. Nhắc đến “phong tục”, ta luôn có thể hình dung ra rất nhiều những nền nếp, thói quen vô cùng quen thuộc, gần gũi nhưng cũng vô cùng da dạng và phong phú. Bởi lẽ, phong tục có thứ đã trở thành luật tục, ăn sâu, bén rễ trong nhân dân rất bền chặt, có sức mạnh hơn cả những đạo luật. Hơn thế nữa, trong truyền thống văn hóa của dân tộc ta, có nhiều thuần phong mỹ tục cần cho đạo lý làm người, cho kỷ cương xã hội. Tuy vậy, trên một đất nước với 54 dân tộc, sinh sống trên khắp mọi miền đất nước thì việc tìm hiểu về phong tục dân tộc dường như là một công việc vô cùng hấp dẫn và cũng thật khó khăn! Bởi lẽ đó, em chỉ xin bước đầu tìm hiểu một vài phong tục gần gũi, quen thuộc nhất của dân tộc nói chung, cụ thể là lễ Tết Nguyên Đán. Trong khả năng của mình, mong muốn tìm hiểu về một vài phong trong lễ tết Nguyên Đán cổ truyền của dân tộc mà bản thân được chứng kiến, được tìm hiểu qua sách vở, được trải nghiệm thực tế và nhất là cảm thấy tâm đắc với những điều mình được học, được tìm hiểu và được chứng kiến! *** Phong tục không ngừng biến đổi theo trào lưu biến đổi văn hóa xã hội, nhưng là những biến đổi có quy luật, không dễ dàng được mọi nguời, mọi nhà tuân theo. Vì phong tục hay thì sẽ được mọi người bắt chước, lưu truyền, còn phong tục dở thì nhiều người cũng bắt chước nhau bỏ dần. Bản thân trong mỗi phong tục cũng lại có những thói quen được dần cải biến cho phù hợp với thời đại mà vẫn giữ cái cốt lõi mang tính bản chất của từng phong tục. Lễ tết cũng không tách mình khỏi những qui luật phát triển đó. Chính bởi thế, khi nói đến bất kể một lễ tết nào cũng không thể quên nhắc đến những sự tích được coi như khởi nguồn lý giải cho sự ra đời của nó, và hơn thế, còn để diễn tả ý nghĩa sâu sắc, giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. *** Nói đến lễ tết Việt Nam gắn liền với một nét đặc trưng của lao động truyền thống ở Việt Nam. Đó là nghề lúa nước mang tính thời vụ cao. Người nông dân khi có việc hay theo vụ mùa thì làm lụng tất bật, tối tăm mặt mũi, miếng ăn cái ở cũng đại khái, cho nên lúc rảnh rỗi, người nông nghiệp có tâm lý chơi bù, ăn bù. Chính vì lẽ đó mà ở Việt Nam ta, Tết nhất cũng nhiều mà hội hè cũng lắm. Theo nghiên cứu, chữ “Tết” là biến âm từ chữ “tiết” mà ra (“Cơ sở văn hóa Việt Nam – Trần Ngọc Thêm). Các ngày lễ tết được phân bố theo thời gian trong năm, xen vào khoảng trống trong lịch thời vụ. Lễ Tết gồm có hai phần: Cúng tổ tiên và ăn uống bù cho những lúc lao động vất vả. “Tết” đi liền với “ăn Tết”. Dưới đây xin được đi vào cụ thể một vài phong tục trong lễ Tết Nguyên Đán truyền thống tiêu biểu.