Triết học ra đời ở cả phương Đông và phương Tây gần như cùng một thời gian tại một số trung tâm văn minh cổ đại của nhân loại như Trung Quốc, Ấn Độ, Hy Lạp. Triết học nghiên cứu thế giới bằng phương pháp của riêng mình khác với mọi khoa học cụ thể, nó xem xét thế giới như một chỉnh thể và tìm cách đưa ra một hệ thống các quan niệm về chỉnh thể đó. Và triết học có hai vấn đề cơ bản. đó là: + giữa vật chất và ý thức cái nào có trước, cái nào có sau, và cái nào quy ết định? + Ý thức của chúng ta có phản ánh trung thực thế giới quan hay không? Và nếu quan hệ giữa vật chất và ý thức, tồn tại và tư duy là vấn đề cơ bản chi phối đối với bất cứ hệ thống triết học nào thì một vấn đề quan trọng khác mà triết học quan tâm và muốn làm sáng tỏ là: các sự vật hiện tượng của thế giới xung quanh tồn tại như thế nào? Chúng hoàn toàn biệt lập với nhau hay phụ thuộc, ràng buộc lẫn nhau; hoàn toàn ở trong trạng thái tĩnh ngưng đọng, “ nhất thành bất biến” hay vận động không ngừng? Lịch sử của triết học cho thấy, mặc dù có nhiều cách trả lời khác nhau về vấn đề này, nhưng suy cho cùng đều quy về hai quan điểm chính đối lập nhau là biện chứng và siêu hình. Trong đó, qua từng thời kì phát triển của triết học ta đã thấy được rằng chủ nghĩa duy vật biện chứng nghiên cứu những quy luật phổ biên của sự vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy, nó cung cấp phương pháp luận khoa học cho con người nhận thức và cải tạo thế giới, vì lợi ích của mình