Tỉnh Quảng Nam có diện tích 10.406km 2 nằm ở khu vực ven biển Trung Trung bộ Việt Nam thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, là nơi có 2 di sản văn hóa (khu Di tích Mỹ Sơn, phố cổ Hội An) và khu dự trữ sinh quyển Cù lao Chàm được thế giới công nhận. Đây là những điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, tuy nhiên đây cũng là nơi chịu tác động mạnh mẽ của các thiên tai, theo thống kê chỉ trừ động đất, sóng thần còn lại có đầy đủ các loại hình thiên tai, vì vậy tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn còn rất chậm so với những khu vực xung quanh. Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của sự thay đ ổi về khí hậu toàn cầu và sự phát triển kinh tế xã hội, thiên tai nói chung, các thiên tai liên quan đ ến dòng chảy (lũ lụt, hạn hán) nói riêng trên địa bàn tỉnh ngày càng gia tăng một cách bất thường và gây thiệt hại ngày càng lớn hơn. Trong các dạng thiên tai, thiên tai lũ lụt và hạn hán được xếp hàng đầu về phạm vi ảnh hưởng, mức độ nghiêm trọng và số lần xuất hiện và cũng là loại thiên tai gây thiệt hại lớn nhất về kinh tế, môi trường và xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Theo thống kê 5 năm gần đây từ 2003 đến năm 2008 thiên tai đã gây thiệt hại trên địa bàn tỉnh Quảng Nam ước tính trung bình g ần bằng 6,26% tổng GDP và những năm mưa lũ lớn, thiệt hại có thể lên đến 18 – 20% GDP và thiệt hại về người là vô cùng to lớn. Riêng năm 2009, tổng GDP của Quảng Nam trong 6 tháng đầu năm là là 4.140 tỷ đồng, thế nhưng cơn bão lũ cuối tháng 9 đã “nuốt” hết 3.500 tỷ đồng. Điều này có thể lý giải là khi có thiên tai lớn xảy ra trong lúc nền kinh tế đang phát triển mạnh hơn thời gian trước mà chúng ta không có một giải pháp quản lý rủi ro thiên tai hiệu quả thì thiệt hại về kinh tế sẽ lớn hơn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Thiệt hại do các thiên tai liên quan đến dòng chảy trên lưu vực sông lũ trên sông Vu Gia – Thu Bồn, tỉnh Quảng Nam có đặc tính riêng. Trong mùa lũ, vấn đề chống ngập lụt không cấp thiết bằng chống mất mát tài sản, chống hư hỏng công trình do nước chảy quá mạnh. Số người chết do ở Quảng Nam chủ yếu do nước chảy cuốn trôi người và động vật, vì vậy cần tổ chức các tuyến và cụm dân cư tránh ở các nơi tốc độ nước chảy lớn, tránh bị bất ngờ khi lũ tràn về. Vào mùa kiệt, nguồn nước sông Vu Gia – Thu Bồn phong phú, tuy nhiên sự phân chia nguồn nước vào các phân lưu thay đổi đã tạo ra thiếu nguồn nước tại một số khu vực phát triển kinh tế mạnh, đặc biệt khu vực Nam Đà Nẵng, Bắc Quảng Nam. Vấn đề thiên tai, cụ thể là thiên tai lũ lụt và hạn hán ở Quảng Nam đã và đang hạn chế sự phát triển nền kinh tế của tỉnh đồng thời tàn phá môi trường, môi sinh tác động mạnh đến đời sống xã hội của tỉnh. Đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khi lượng mưa được dự báo tăng nhưng tập trung chủ yếu là mùa mưa lũ và giảm đi vào mùa kiệt là nguyên nhân gia tăng các thiên tai liên quan đến dòng chảy: lũ lụt, hạn hán. Nhận thức được vấn đề này, trong chiến lược phòng tránh thiên tai của tỉnh Quảng Nam đến năm 2020 đã nêu rõ phương châm trong công tác phòng chống thiên tai là: “Chủ động phòng, tránh, thích nghi để phát triển”. Vì vậy, việc nghiên cứu đề xuất các giải Đề xuất các giải pháp phòng tránh và giảm thiểu thiên tai lũ lụt, hạn hán tỉnh Quảng Nam Phòng Tài nguyên nước mặt, Viện Địa Lý 6 pháp thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực tài nguyên nước, đặc biệt những giải pháp thích ứng với dòng chảy cực đoan (lũ, kiệt) do phân mùa dòng chảy là hết sức cấp thiết. Với mục tiêu Đề xuất các giải pháp giảm thiểu và thích nghi với các thiên tai lũ lụt và hạn hán tỉnh Quảng Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu, trên cơ sở báo cáo chuyên đề 5 “Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến các thiên tai liên quan đến dòng chảy (lũ lụt, khô hạn) tỉnh Quảng Nam, Việt Nam”, báo cáo đánh giá hiện trạng quản lý rủi ro thiên tai lũ lụt và hạn hán, xác định các năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu như năng lực quản lý, nghiên cứu, dự báo, các hệ thống vật chất nhằm phòng tránh và giảm nhẹ thiệt hại do lũ lụt, hạn hán gây ra và năng lực tuyên truyền, giáo dục, vận động cùng ý thức phòng tránh thiên tai của toàn xã hội. Để thực hiện được mục tiêu nêu trên, báo cáo đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như sau: + Phương pháp điều tra, phỏng vấn trực tiếp: Do điều kiện có hạn nên nhóm thực hiện đề tài đã làm tham vấn ý kiến các cán bộ quản lý của Ban Chỉ huy phòng chống lụt bão tỉnh Quảng Nam, Ủy ban nhân dân huyện Đại Lộc, người dân của các huyện Đại Lộc, Duy Xuyên, Điện Bàn và TP. Hội An về năng lực phòng chống và giảm nhẹ thiên tai lũ lụt, hạn hán + Phương pháp kế thừa, ứng dụng có chọn lọc tối đa các kết quả nghiên cứu khoa học về các giải pháp giảm nhẹ thiệt hại của các dạng thiên tai (lũ lụt, hạn hán) của các nước tiên tiến và các tổ chức quốc tế, kế thừa tối đa các kết quả nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài để đánh giá đồng bộ thiên tai lũ lụt và hạn hán trên lưu vực. + Phương pháp mô hình toán: Sử dụng bộ mô hình MIKE nhằm (1) đánh giá lũ và ngập lụt các các trận lũ với tần suất xác định; (2) xác định nhu cầu sử dụng nước cùng khả năng đáp ứng của các nguồn nước trong mùa kiệt. Trên cơ sở bộ thông số mô hình ổn định, thay đ ổi các dữ liệu về lượng mưa, mực nước biển dâng theo các kịch bản phát thải trung bình và cao xác định mức độ gia tăng của các thiên tai lũ lụt và hạn hán. + Phương pháp chuyên gia Báo cáo ngoài phần mở đầu và kết luận, báo cáo được trình bày trong 3 phần: 1. Đánh giá thiên tai liên quan đến dòng chả y (lũ lụt, h ạn hán) trên địa bàn tỉnh Quảng Nam 2. Hiện trạng quản lý thiên tai lũ lụt và hạn hán ở tỉnh Quảng Nam 3. Đề xuất các biện pháp giảm nhẹ và thích nghi với các thiên tai lũ lụt và hạn hán trên địa bàn tỉnh Quảng Nam