Cấp nước và vệsinh môi trường (CN&VSMT) là một trong những mục tiêu phát triển thiên niên kỷ(MDGs) mà Chính phủViệt Nam ñã cam kết, và lĩnh vực này luôn chiếm vị trí quan trọng trong ñời sống kinh tế- xã hội của Việt Nam. Đảng, Chính phủvà nhân dân Việt Nam ñang rất cốgắng ñểcải thiện ñiều kiện cơsởhạtầng, nâng cao ñiều kiện sống cho người dân, góp phần thúc ñẩy xóa ñói giảm nghèo, phát triển kinh tế-xã hội của Quốc gia. Tuy nhiên, vấn ñềCN&VSMT ởViệt Nam vẫn còn phải ñối mặt với rất nhiều thách thức, ñòi hỏi có thêm nhiều nỗlực ñểgiải quyết. Trong khi ñã có những khoản ñầu tư ñáng kể ñểgiải quyết các vấn ñềnước và vệsinh, các mục tiêu cần ñạt vẫn còn ởrất xa. Các công trình nước sạch và vệsinh cơbản còn rất thiếu, cũng nhưý thức vềhành vi, thói quen vệsinh ởnhiều nơi còn hạn chế, gây nhiều tác ñộng tiêu cực, ảnh hưởng ñến cuộc sống của cộng ñồng và chất lượng môi trường. Trong lĩnh vực CN&VSMT ởViệt Nam, còn thiếu các cơchế ñánh giá ngành cũng nhưcác ñánh giá liên ngành liên quan. Hiệu quảphối hợp và trao ñổi thông tin giữa các cơquan chịu trách nhiệm quản lý vềcấp nước, vệsinh và bảo vệmôi trường, kiểm soát ô nhiễm ởcác vùng nông thôn, thành thị, khu công nghiệp, còn rất hạn chế. Trong khi ñó, ñã có những chương trình, dựán, những hoạt ñộng liên quan ñến cấp nước và vệsinh môi trường ñược triển khai hiệu quả ởnhiều nơi. Rất cần thiết thu thập những bài học kinh nghiệm rút ra từcác hoạt ñộng này, ñểcó cơsở ñánh giá, rút kinh nghiệm và triển khai nhân rộng hơn nữa. Từnăm 2009, Tổchức Y tếThếgiới (WHO) ñã hợp tác với Việt Nam, hỗtrợtriển khai hoạt ñộng “Xây dựng quá trình giám sát, ñánh giá lĩnh vực CN&VSMT ởViệt Nam”. Các mc tiêu ca quá trình ñánh giá bao gm: • Tạo ra công cụdựa vào bằng chứng, nhằm hỗtrợcác quyết ñịnh hướng tới tăng cường ñầu tư ñể ñạt ñược các mục tiêu vềCN&VSMT trên toàn quốc, Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ, cũng như các mục tiêu của Thập kỷ hành ñộng, của Năm Quốc tếvềvệsinh; • Chứng minh mối quan hệgiữa nước sạch, vệsinh môi trường, sức khỏe và phát triển kinh tế; • Hỗtrợcác sáng kiến ñến lập quy hoạch, kếhoạch, các sáng kiến ñổi mới chính sách liên quan của quốc gia; • Cunng cấp các hướng dẫn cho các chương trình hỗtrợkỹthuật liên quan; • Sửdụng làm nền tảng hỗtrợquá trình trao ñổi thông tin thông qua một cơsởdữ liệu dựa trên trang Web (hoặc một cơ chế hiệu quả khác) chứa thông tin thu ñược ñểphân tích ngành. Quá trình ñánh giá lĩnh vực CN&VSMT ởViệt Nam, thông qua các hoạt ñộng thu thập, phân tích thông tin, sẽ xây dựng nên các báo cáo lĩnh vực, dựa vào các bằng chứng thường xuyên trong thực hiện các hoạt ñộng trong toàn lĩnh vực CN&VSMT. Các báo cáo này sẽbao gồm một loạt các vấn ñềnhưtổchức ngành trong lĩnh vực, những hạn chế ñối với phát triển trong lĩnh vực, các vấn ñềquản lý và thểchế, vận hành và bảo dưỡng hệthống, vv. Quá trình ñánh giá trong lĩnh vực này ởViệt Nam sẽgiúp cho việc thu thập và chia sẻthông tin giữa các nhà hoạch ñịnh chính sách, các nhà cung BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC CẤP NƯỚC VÀ VỆSINH MÔI TRƯỜNG VIỆT NAM. NĂM 2011 2 cấp dịch vụ, các nhà quy hoạch và công chúng từcấp ñịa phương ñến cấp trung ương trởnên hài hòa hơn. Các kt qumong ñi chính ca quá trình ñánh giá: • Xây dựng ñược một quá trình thu thập sốliệu, thẩm tra thông tin, phân tích có hệthống các thông tin này trên phạm vi toàn quốc; • Xây dựng các Báo cáo cấp quốc gia về ñánh giá, giám sát lĩnh vực CN&VSMT tại Việt Nam; • Đềxuất các chính sách và quyết ñịnh dựa vào thông tin nhờquá trình ñánh giá ngành, lĩnh vực; • Có hệthống thông tin ñáng tin cậy, ñược phân tích hợp lý vềkết quảthực hiện các hoạt ñộng liên quan, thông qua các báo cáo ñánh giá lĩnh vực thường xuyên, và một hệthống thông tin dựa trên trang web năng ñộng, ñược cập nhật thường xuyên, với các sốliệu tin cậy. Quá trình thc hi n Báo cáo năm 2011: Cục Y tếdựphòng và môi trường, nay là Cục Quản lý môi trường y tế, BộY tếlà cơquan ñầu mối thực hiện Quá trình ñánh giá lĩnh vực CN&VSMT. ỞGiai ñoạn 1 của Quá trình (2009 – 2010), với sựhỗtrợcủa Tổchức Y tếThếgiới (WHO) và QuỹNhi ñồng liên hợp quốc (UNICEF), dưới sựchủtrì của Cục Quản lý môi trường y tế, BộY tế, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, các chuyên gia tưvấn, các sản phẩm sau ñây ñã ñược soạn thảo: (1) Khung cấu trúc và nội dung báo cáo ñánh giá lĩnh vực; (2) Bộcâu hỏi thu thập thông tin, xác ñịnh nguồn cung cấp và phương thức thu thập thông tin; (3) Kếhoạch xây dựng quá trình lập báo cáo ñánh giá và hệthống CSDL; (4) Hướng dẫn quản lý hệthống CSDL và quy trình xây dựng báo cáo ñánh giá. Báo cáo “Đánh giá lĩnh vực CN&VSMT ởViệt Nam lần thứ1, năm 2011” là một trong những sản phẩm của Giai ñoạn 2 của Quá trình ñánh giá nói trên. Đơn vịchủtrì thực hiện là Cục Quản lý môi trường y tế, BộY tế(TS. Trần Đắc Phu, ThS. Nguyễn Bích Thủy, CN. Cao Tuyết Hạnh và các chuyên viên). Báo cáo do Tổchức Y tếThếgiới – Văn phòng tại Việt Nam hỗtrợtài chính và kỹthuật (ThS. Tôn Tuấn Nghĩa, cán bộ Chương trình Sức khỏe môi trường và chuyên gia tưvấn quốc tế, TS. Jose Hueb). Báo cáo ñược biên soạn bởi 2 chuyên gia: PGS. TS. Nguyễn Việt Anh (Trưởng nhóm tư vấn) và PGS. TS. Nguyễn Khắc Hải. Báo cáo ñã ñược các thành viên Nhóm ñánh giá kỹthuật (TAT) của các bộ, ngành và chuyên gia tưvấn, KS. Nguyễn Trọng Dương, Hội Cấp thoát nước Việt Nam cung cấp thông tin, ñọc và nhận xét, góp ý. Các ni dung chính ñưc ñ cp trong Báo cáo: Báo cáo ñềcập ñến các hoạt ñộng cấp nước phục vụ ăn uống và sinh hoạt cho dân cư ởcác khu vực ñô thịvà nông thôn ởViệt Nam, cũng nhưcác loại hình vệsinh, tình hình quản lý chất thải hộgia ñình và khu dân cưkhu vực ñô thịvà nông thôn, bao gồm chất thải lỏng phát sinh từcác hoạt ñộng sinh hoạt cũng nhưchất thải vật nuôi từ các trang trại, hộgia ñình và vệsinh cá nhân. Báo cáo cũng ñánh giá các hoạt ñộng cấp nước và vệsinh trường học, các công trình công cộng ởkhu vực nông thôn. Các hoạt ñộng trên ñược ñặt trong bối cảnh chính trịvà kinh tế-xã hội, các ñặc ñiểm ñịa lý ñặc BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC CẤP NƯỚC VÀ VỆSINH MÔI TRƯỜNG VIỆT NAM. NĂM 2011 3 trưng, các nguồn tài nguyên liên quan tới CN&VSMT. Theo thời gian, các xu hướng diễn biến vềmức ñộbao phủtrong lĩnh vực CN&VSMT, xu hướng cấp kinh phí cho lĩnh vực và tỷlệcủa ngân sách Nhà nước sửdụng cho lĩnh vực CN&VSMT, các chiến lược và chính sách của Chính phủnhằm phát triển lĩnh vực, phát triển ngành cũng ñược ñề cập. Bám sát theo Khung cấu trúc báo cáo ñã ñược xây dựng từGiai ñoạn 1, nhóm chuyên gia ñã phối hợp với các bộ, ngành, thu thập thông tin qua bộcâu hỏi – ñược phân loại theo các ngành, lĩnh vực hoạt ñộng, kết hợp với các cuộc phỏng vấn sâu tại các bộ, ngành liên quan. Ởgiai ñoạn này, việc thu thập thông tin mới chỉdừng lại ởcấp các cơquan trung ương. Trên cơsởcác dữliệu chính thu thập ñược, nhóm biên soạn tập trung vào việc ñưa ra các ý kiến nhận ñịnh, ñánh giá, phân tích kết quảthực hiện hoạt ñộng của ngành, của lĩnh vực và từ ñó ñưa ra các ñềxuất, kiến nghịnhằm cải thiện tình hình, nâng cao hiệu quảhoạt ñộng trong lĩnh vực. Thành viên của Nhóm Đánh giá kỹthuật (TAT) của các bộ, ngành tham gia quá trình ñánh giá, cung cấp tài liệu, tham gia nhận xét, góp ý cho Báo cáo bao gồm ñại diện của: – Vụ Đầu tư, BộTài chính. – Cục Hạtầng kỹthuật, BộXây dựng. – Văn phòng Chương trình mục tiêu Quốc gia Nước sạch và Vệsinh Môi trường Nông thôn, BộNông nghiệp và Phát triển Nông thôn. – Trung tâm Quốc gia Nước sạch và Vệsinh Môi trường Nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. – VụThống kê Xã hội và Môi trường, Tổng cục Thống kê. – Hội Cấp thoát nước Việt Nam. Đây là báo cáo ñánh giá lĩnh vực cấp nước và vệsinh môi trường ñầu tiên ởViệt Nam. Trong quá trình biên soạn, do có nhiều hạn chếvềthời gian, nguồn thông tin, nên Báo cáo không tránh khỏi thiếu sót. Chúng tôi mong nhận ñược sựgóp ý của Quý vị.