Ngược dòng lịch sử chúng ta có thể thấy Việt Nam và Nhật Bản vốn đã có quan hệ thương mại từ hàng trăm nă m nay. Ngay từ thế kỷ 16 đã có nhiề u thương gia Nhật Bản đến kinh doanh ở Việt Nam. Sử sách nói rằng, lúc đông nhất có tới hơn 600 thương nhân người Nhật định cư tại Việt Nam và hình thành nên “ Khu phố Nhật Bản”, xây cầu Nhật Bản tại Hội An. Gần năm thế kỷ qua đi, trải qua nhiều cuộc chiến tranh quan hệ hai nước cũng đã có nhiều biến động thăng trầm. Kể từ khi quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản chính thức được thiết lập vào tháng 9/1973, quan hệ thương mại giữa hai nước có điều kiện phát triển. Đặc biệt kể từ khi Việt Nam thực hiện chính sách đổi m ới, mở cửa thị trường trong nước, phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa( năm 1986) thì quan hệ thương mại đã được mở rộng sang lĩnh vực đầu tư. Đến năm 1991, Nhật Bản nối lại viện trợ cho Việt Nam đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quan hệ kinh tế- thương mại giữa hai nước. Công cuộc đổi mới của Việt Nam với các chính sách phát triển kinh tế đối ngoại năng động, phù hợp với xu thế phát triển thời đại và lợi ích của cả hai bên Việt Nam – Nhật Bản cộng với một môi trường quốc tế thuận lợi là những nhân tố căn bản nhất, quan trọng nhất thúc đẩy quan hệ kinh tế- thương mạ i giữa hai nước phát triển ngày càng mạnh mẽ, sôi động và đi vào thế ổn định hơn. Hiện nay Nhật Bản đang là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam sau Mỹ với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2005 đạt 8.504 triệu USD, là nhà cung cấp ODA lớn nhất của Việt Nam với lượng viện trợ cam kết tính đến năm 2005 đạt 11 tỷ USD, chiế m 30% tổng khối lượng ODA mà cộng đồng quốc tế dành cho Việt Nam. Bên cạnh đó Nhật còn đóng vai trò là nhà đầu tư FDI lớn thứ ba của Việt Nam sau Singapore và Đài Loan với tổng số vốn đầu tư đăng ký tính đến tháng 8/2006 đạt 6,8tỷ USD nhưng lại đứng đầu với số vốn thực hiện: 4,7 tỷ USD. Hiện tại Việt Nam đang đón chờ làn sóng đầu tư lớn thứ hai từ Nhật Bản. Lần này là từ các công ty vừa và nhỏ hoạt động trong lĩnh vực lắp ráp, sản xuất thiết bị, các công ty phụ trợ cho các tập đoàn lớn vốn đã kinh doanh thành công tại Việt Nam trong thời gian qua. Chuyến thăm chính thức Khoá luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Thu Trang- A9- K41 C 2 của Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng sang Nhật Bản từ ngày 18-22/10/2006 vừa qua đã nâng mối quan hệ giữa hai nước vốn đã tốt đẹp hiện nay lên một tầ m cao mới. Với việc là vị nguyên thủ quốc gia đầu tiên mà tân Thủ tướng Nhật ông Shinzo Abe tiếp đón tại xứ sở hoa anh đào, là vị Thủ tướng duy nhất của năm được mời đến chào Nhật Hoàng Akihito, là vị Thủ tướng Việt Nam đầu tiên phát biểu trước Quốc hội Nhật Bản đã cho thấy mối quan tâm đặc biệt của Nhật Bản trong quan hệ với Việt Nam nói chung và trong quan hệ kinh tế – thương mại nói riêng. Trước bối cảnh gia tăng xu thế toàn cầu hoá; nền kinh tế công nghiệp hiện đại đã vào giai đoạn chín muồi để nhường chỗ cho một nền kinh tế mớinền kinh tế tri thức; tiến trình liên kết khu vực đang diễn ra mạnh mẽ tại các nước Đông á với sự xuất hiện của các liên kết song phương, liên kết đa phương với vai trò trung tâm của ASEAN, sự lớn mạnh nhanh chóng của Trung Quốc trên tất cả lĩnh vực kinh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật đang đe doạ vị trí dẫn đầu trong mô hình “đàn sếu bay” của Nhật; tương lai thành công của khu vực mậu dịch tự do ASEAN ( AFTA) thì quan hệ kinh tế – thương mại giữa hai nước không tránh khỏi những ảnh hưởng nhất định. Đây cũng chính là lý do em lựa chọn đề tài “ Quan hệ kinh tế- thương mại Việt Nam – Nhật Bản trong bối cảnh quốc tế mới: thực trạng và giải pháp” làm đề tài cho Khoá luận tốt nghiệp của mình.