Để tìm hiểu nguyên nhân thực trạng vi phạm pháp luật ở nước ta hiện nay, trước hết ta cần phải hiểu thế nào là pháp luật và thế nào là vi phạm pháp luật. – Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự do nhà nước ban hành (hoặc thừa nhận) và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội và là nhân tố điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. – Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Thực tế vấn đề vi phạm pháp luật ở nước ta hiện nay, tình hình phạm tội đang ngày càng gia tăng với nhiều thủ đoạn tinh vi và mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn Báo cáo 6 tháng đầu năm 2008, cả nước xảy ra 25.741 vụ tội phạm xâm phạm trật tự xã hội, tăng 728 vụ so với cùng kỳ năm 2007. Có 18.816 vụ phạm tội về trật tự xã hội được điều tra khám phá, đạt tỷ lệ 73,1%, bắt giữ, xử lý 25.102 đối tượng, triệt phá 1.975 băng nhóm lưu manh chuyên nghiệp – 6.585 đối tượng (228 ổ nhóm cưỡng đoạt, 239 ổ nhóm cướp giật, 30 ổ nhóm lừa đảo, 881 ổ nhóm trộm cắp). Phát hiện, bắt 3.288 vụ cờ bạc, 15.467 đối tượng; 386 vụ mại dâm, xử lý 1.715 đối tượng. phát hiện 5.900 vụ phạm tội kinh tế, tham nhũng và môi trường, thiệt hại 855 tỷ đồng (giảm 50 vụ so với cùng kỳ), trong đó tham ô 125 vụ; cố ý làm trái 172 vụ; lừa đảo 117 vụ; buôn lậu 3.642 vụ; buôn bán hàng cấm 252 vụ; các loại tội phạm xâm phạm tài nguyên, môi trường 352 vụ. (theo vietnamnet.vn) Một vài con số thống kê đơn giản đủ làm cho chúng ta giật mình về thực trạng tội phạm hiện nay, vậy nguyên nhân do đâu mà tình hình vi phạm pháp luật lại tiến triển phức tạp như vậy, chúng ta hãy xem ý kiến của những người trong cuộc về vấn đề này: – Bộ trưởng Bộ Công an, ông Lê Hồng Anh cho biết: “Nguyên nhân khách quan là do mặt trái của hội nhập, nhiều lĩnh vực quản lý bị buông lỏng, tạo sơ hở cho tội phạm lợi dụng. Bên cạnh đó, khoảng cách giàu nghèo gia tăng, một bộ phận nhân dân qua quá trình đô thị hóa không còn đất sản xuất; tình trạng đình công, lãn công gia tăng, khiến tình hình vi phạm, tội phạm có điều kiện phát triển phức tạp. Nguyên nhân khác là một số địa phương chưa quan tâm đúng mức tới việc phòng chống tội phạm và vi phạm. Vẫn còn nhiều địa phương làm chưa tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; việc triển khai một số chính sách pháp luật về đất đai, đền bù,. cũng còn chưa tốt, hơn nữa là thái độ chưa tích cực của một bộ phận cán bộ ở cơ sở dẫn đến tình trạng một số nơi mất trật tự, an toàn xã hội.”(Báo cáo trước Quốc hội về công tác tư pháp chiều 23/10/2008) – Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục – Thanh thiếu niên và Nhi đồng Ngô Thị Minh, kể lại: “Đi đến các trường giáo dưỡng, chúng tôi gặp những trường hợp đau lòng. Các em nói không có nơi vui chơi, không có hoạt động lành mạnh, thời gian rảnh rỗi không biết làm gì nên tụ tập, chơi bời, lêu lổng”. Nguyên nhân được chỉ ra là “do mặt trái của kinh tế thị trường”, do “văn hóa phẩm, băng đĩa ngoài luồng không lành mạnh và Internet”, đặc biệt là do thiếu giáo dục, sự quan tâm của gia đình và các tổ chức đoàn thể Qua đó, chúng ta thấy có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự vi phạm pháp luật ở nước ta hiện nay, nó phụ thuộc vào nhiều ý kiến chủ quan của từng người cũng như các yếu tố khác. Có người chia nguyên nhân vi phạm pháp luật làm 4 nhóm: nhóm nguyên nhân kinh tế, nhóm nguyên nhân xã hội, nhóm nguyên nhân con người và nhóm những nguyên nhân khác; có người chia làm 2 loại: nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Dù chia theo quan điểm nào thì cũng có ưu điểm và nhược điểm. Với kiến thức được học trong năm đầu, theo em nguyên nhân vi phạm pháp luật có thể chia làm 3 nhóm nguyên nhân sau: nguyên nhân kinh tế – xã hội, nguyên nhân nhà nước và nguyên nhân con người.