Điều 130 Hiến pháp năm 1992 sửa đổi bổ sung năm 2001 Và Điều 16 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 (BLTTHS) ghi nhận: “Khi xét xử, Thẩm phán và Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”. Nguyên tắc này nói lên hai yêu cầu cơ bản khi xét xử một vụ án hình sự đối với Thẩm phán và Hội thẩm, đó là: độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.
Theo Từ điển tiếng Việt: “Độc lập là đứng một mình, không dựa vào ai, không nhờ cậy ai, không bị ai kiềm chế”. Nội dung độc lập trong nguyên tắc này được hiểu dưới hai khía cạnh là độc lập với các yếu tố bên ngoài và độc lập với các yếu tố bên trong.
Độc lập với các yếu tố bên ngoài đó là: khi nghiên cứu hồ sơ cũng như khi xét xử, Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân không bị phụ thuộc vào kết luận điều tra của cơ quan điều tra, không bị lệ thuộc vào cáo trạng truy tố của Viện kiểm sát. Không phụ thuộc vào ý kiến của các cơ quan khác hay của Tòa án cấp trên,.
Độc lập với các yếu tố bên trong đó là: khi xét xử, các thành viên của Hội đồng xét xử độc lập với nhau trong việc nghiên cứu hồ sơ, xem xét đánh giá chứng cứ và đưa ra kết luận sự việc phạm tội, người phạm tội, mức hình phạt mà không bị phụ thuộc vào quan điểm của các thành viên khác trong Hội đồng xét xử. Chỉ có thành viên của Hội đồng xét xử mới được tham gia nghị án. Hội thẩm nhân dân biểu quyết trước, Thẩm phán là người biểu quyết sau cùng. Các vấn đề của vụ án phải được giải quyết bằng biểu quyết và quyết định theo đa số. Người có ý kiến thiểu số có quyền trình bày ý kiến của mình bằng văn bản và được lưu trong hồ sơ vụ án.
Yêu cầu chỉ tuân theo pháp luật đối với quá trình xét xử của Thẩm phán và Hội thẩm được hiểu,mọi phán quyết và nhận định, đánh giá của Thẩm phán và Hội thẩm trong quá trình xét xử phải hoàn toàn dựa trên cơ sở các quy định của pháp luật, không bị ràng buộc, không bị chi phối bởi bất kỳ một cơ quan nào.