Cách đây nhiều thập kỷ, sau khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, nhận
thức về tự do hóa thương mại là “đòn bẩy” giúp khôi phục nền kinh tế, hơn năm
mươi quốc gia trên thế giới đã nỗ lực thành lập Tổ chức Thương mại quốc tế
(International Trade Organization – ITO) để điều chỉnh quan hệ hợp tác quốc tế.
Trước khi thông qua Hiến chương thành lập ITO, hai ba trong số hơn năm mươi
quốc gia đã đàm phán và đi đến quyết định giảm và ràng buộc thuế quan đối với các
loại hàng hóa giữa các quốc gia với nhau, kết quả là sự ra đời của Hiệp định chung
về Thuế quan và Mậu dịch (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT), tiền
thân của Tổ chức Thương mại thế giới (World Trade Organization – WTO), GATT
trở thành công cụ để điều chỉnh quan hệ thương mại quốc tế đa phương cho đến
năm 1995, khi chính thức WTO ra đời.
Việt Nam đã mở cửa giao thương, tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế từ khá sớm với các tư tưởng canh tân của Lê Qúy Đôn, Nguyễn Trường Tộ, v.v,
nhiều thế kỷ trước đây đã nhìn thấy tầm quan trọng của việc mở cửa nền kinh tế, giao
lưu buôn bán với nước ngoài1. Cùng với đó, những khu phố thương mại tự do đã
được hình thành như Phố Hiến (thế kỷ XIII-XIV), Hội An (thế kỷ XVI) với sự tự do
giao thương giữa người Việt Nam với người Hoa, Anh, Pháp. Sau chiến thắng Cách
mạng tháng Tám, Đảng đã chú trọng ngay đến việc hợp tác phát triển kinh tế, điều
này được thể hiện rõ nét trong lời kêu gọi Liên Hợp quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh
tháng 12 năm 19462.