Theo nhiều nhà nghiên cứu, các nhóm tôn giáo mới, hay còn có các tên gọi
khác như hiêṇ tươṇ g tôn giáo mớ i (new religious phenomena), phong trào tôn giáo
mới (new religious movements), giáo phái (cult) đã xuất hiện ở Mỹ cuối thập kỷ 60
của thế kỷ XX, rồi nhanh chóng lan rộng ra toàn thế giới. Thực tế cho thấy, bên cạnh
sự trở lại mạnh mẽ của các tôn giáo truyền thống, sự xuất hiện liên tục và tính đa dạng
của các nhóm tôn giáo mới đã trở thành một vấn đề mang tính thời sự và mới mẻ , thu
hút sự chú ý của nhiều người đến từ các lĩnh vực chính trị, nghiên cứu khoa học xã
hội, luật pháp, kinh tế, văn hóa, v.v.
Ở Việt Nam, từ cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trước, các nhóm tôn giáo mới đã bắt
đầu xuất hiêṇ và có lúc phát triển khá mạnh mẽ ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ. Thống kê
từ Ban Tôn giáo chính phủ năm 2001 cho thấy số lượng các nhóm tôn giáo mới ở nước
ta là khoảng 50 nhóm với 60 tên gọi khác nhau, trong đó có 8 nhóm được du nhập từ
bên ngoài vào (Đỗ Quang Hưng , 2001, tr.11). Có tài liệu còn cho rằng tính đến năm
2013, số lươṇ g các nhóm tôn giáo mớ i đã tăng lên 80 loại (Ngô Hữu Thảo , 2013,
tr.38). Hầu hết những nhóm này thường gây sự cảnh gi ác đối với chính quyền cũng
như sự e ngại từ phía người dân vì sự khác lạ và môṭ số hành vi gây tổn haị đến kinh
tế, sức khỏe thậm chí là tính mạng con người. Mặc dù đã có những hành động nhằm
xóa bỏ từ phía các cơ quan công quyền, các nhóm như thế vẫn tồn tại, thậm chí phát
triển và lan rộng từ khu vực này sang khu vực khác. Ở nhiều địa phương, các cơ quan
quản lý vẫn gặp nhiều lúng túng trong cách nhận diện và xử lý các nhóm tôn giáo mới
ở địa bàn mình. Nhiều cơ quan nghiên cứu cũng như các cá nhân đã quan tâm tìm hiểu
đến vấn đề này cả từ phương diện lý luận đến thực tiễn . Tuy nhiên những nghiên cứu
về các nhóm tôn giáo mớ i vẫn chỉ đang ở mức độ khởi đầu , thường mang tính dàn trải,
thiếu hệ thống và chưa đi vào chiều sâu. Vì vậy nghiên cứu chuyên sâu về một số
nhóm tôn giáo mới cụ thể, hoặc về một đối tượng thờ cúng chung giữa các nhóm khác
nhau là một vấn đề cấp thiết