Hiện nay, tai nạn thƣơng tích đang đƣợc xem là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đe
dọa đến sức khỏe c c nƣ c trên thế gi i, nh hƣ ng nhiều đến đ i s ng th chất, tinh
thần cũng nhƣ t c động đến nền kinh tế xã hội. Đây là nguyên nhân gây nên kho ng 5
triệu ngƣ i tử vong hàng năm, chiếm 9% tổng s tử vong trên thế gi i và 12% gánh
nặng bệnh tật toàn cầu. Có 90% – 95% c c trƣ ng hợp tử vong tập trung c c nƣ c thu
nhập thấp và trung bình, là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho trẻ em dƣ i 18 tuổi.
Th ng kê hàng năm, có đến gần một triệu trẻ tử vong, ngoài ra còn có hàng chục triệu
trẻ kh c ph i nhập viện và một s đ lại di chứng su t đ i [80], [111], [115], [139].
Tại Việt Nam, mô hình tử vong do tai nạn thƣơng tích kh c nhau tuỳ theo lứa
tuổi: từ sơ sinh đến tuổi dậy thì đu i nƣ c là nguyên nhân hàng đầu, sau đó là tai nạn
giao thông bắt đầu nổi lên và tăng nhanh theo tuổi, hai nguyên nhân này chiếm đến 2/3
trong s tử vong trẻ. Kh o s t tai nạn thƣơng tích tại Việt Nam năm 2010 cho thấy tỷ
suất tử vong của tai nạn thƣơng tích là 38,6/100.000 chiếm 12,8% tổng s tử vong và
tỷ suất không tử vong là 2.092/100.000. Theo th ng kê, nguyên nhân tử vong của trẻ từ
0 – 4 tuổi chủ yếu là do bệnh hô hấp và chu sinh nhƣng khi từ 5 – 9 tuổi thì tử vong do
tai nạn thƣơng tích chiếm đến 42,9%, từ 10-14 tuổi tử vong do tai nạn thƣơng tích
chiếm kho ng 50% và khi từ 15 – 19 tuổi thì tử vong do tai nạn thƣơng tích chiếm gần
2/3 c c trƣ ng hợp [13], [67], [80].
Tai nạn thƣơng tích trẻ em đã đ lại nhiều hậu qu cho b n thân trẻ, gia đình và
xã hội. V i trƣ ng hợp nhẹ, sẽ làm hạn chế sinh hoạt của trẻ, trẻ ph i nghỉ học, ngƣ i
chăm sóc trẻ nghỉ đi làm, gia đình t n kém chi phí điều trị. Trƣ ng hợp nặng hơn, trẻ
qua đƣợc tử vong nhƣng ph i chịu tàn tật su t đ i, nh hƣ ng nhiều đến cuộc s ng
trong tƣơng lai nhƣ: kh năng học tập, tìm việc và hòa nhập v i xã hội [109], [139].
Trẻ dƣ i 16 tuổi đang chiếm gần 1/3 dân s [73], đây là lứa tuổi ph t tri n mạnh
về tâm sinh lý, th lực và cần có c c kỹ năng s ng cần thiết cho cuộc đ i. Đ đ m b o
cho trẻ ph t tri n t t về sau thì cần có môi trƣ ng s ng an toàn, lành mạnh. Tai nạn
thƣơng tích không th x y ra một c ch ngẫu nhiên mà chúng ta có th dự đo n và
phòng tr nh đƣợc. Kinh nghiệm từ c c nƣ c ph t tri n cho thấy tai nạn thƣơng tích có
th phòng tr nh đƣợc trên quy mô l n bằng những chiến lƣợc can thiệp phù hợp, đơn
gi n, hiệu qu dựa vào bằng chứng. Vấn đề c i thiện môi trƣ ng, loại bỏ c c yếu t 2
gây TNTT, nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng ch ng đƣợc đ nh gi là c c biện
ph p có hiệu qu [113], [116], [121].
Tại Đắk Lắk, từ trƣ c đến nay chƣa có nghiên cứu nào điều tra tai nạn thƣơng
tích tại cộng đồng. S liệu nghiên cứu về tai nạn thƣơng tích điều trị tại Bệnh viện đa
khoa tỉnh Đắk Lắk (2012) [43], [44] cho thấy tỷ suất mắc tai nạn thƣơng tích chiếm
12,2% so v i tổng s vào viện; tỷ lệ tử vong là 1,9%, chiếm 17,8% so v i tử vong
chung toàn viện. Tỷ lệ mắc nam nhiều hơn nữ (77,9% và 22,1%); Vùng nông thôn
nhiều hơn thành thị (65,2% và 31,5%); Trong đó dân tộc thi u s chiếm 24,5% và trẻ
em là 25,4%. Năm nguyên nhân hàng đầu là: ngã; tai nạn giao thông; bỏng; động vật,
côn trùng cắn, đ t và vật sắc nhọn; Nhà , trƣ ng học và cộng đồng là ba địa đi m chủ
yếu x y ra tai nạn thƣơng tích.
Nhằm mục đích x c định c c yếu t liên quan và xây dựng gi i ph p can thiệp
trong phòng ch ng tai nạn thƣơng tích trẻ em, nhằm gi m s mắc và tử vong góp phần
nâng cao sức khỏe cộng đồng tại địa phƣơng, do vậy chúng tôi thực hiện đề tài:
“Nghiên cứu tai nạn thương tích ở trẻ em dưới 16 tuổi và hiệu quả can thiệp của mô
hình cộng đồng an toàn tại các xã vùng ven, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk
Lắk”, v i c c mục tiêu nghiên cứu sau:
1. Mô tả đặc điểm và một số yếu tố gây tai nạn thương tích trẻ em dưới 16 tuổi ở
các xã vùng ven thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk năm 2014.
2. Đánh giá hiệu quả can thiệp của mô hình cộng đồng an toàn phòng chống tai
nạn thương tích ở đối tượng nghiên cứu.