Ung thư cổ tử cung (UT CTC) là khối u ác tính thường gặp ở phụ nữ,
đứng thứ hai sau ung thư vú. Xét nghiệm tế bào học (test Papanicolaou) sàng
lọc phát hiện sớm UT CTC đã được áp dụng ở Mỹ từ những năm 40 của thế
kỷ trước, góp phần giảm tỉ lệ tử vong do UT CTC tới 70% vào những năm 80.
Tuy vậy cho đến nay UT CTC vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử
vong thường gặp nhất ở phụ nữ. Năm 2012 trên thế giới có khoảng 527.600
trường hợp mới mắc và khoảng 265.700 trường hợp tử vong [1]. Tại Mỹ, năm
2015 có 12.900 trường hợp mới mắc và 4.100 trường hợp tử vong [2]. Tại
Việt Nam, UT CTC là một trong 5 ung thư thường gặp ở nữ, năm 2010 có
5.664 ca mới mắc và hơn 3000 ca tử vong [3]. Giai đoạn 2004-2008 tại Hà
Nội tần suất mắc chuẩn theo tuổi là 10,5/100.000, trong khi đó tại Thành Phố
Hồ Chí Minh là 15,3/100.000 [3].
Độ tuổi thường gặp là 40-60, tuổi trung bình 48-52 [3]. Nhiễm HPV
(Human Papillomavius) đặc biệt các HPV típ 16, 18 là nguyên nhân chính gây
UT CTC [4]. Về mô bệnh học, trước năm 1960 ung thư biểu mô (UTBM) vẩy
chiếm trên 90%, số còn lại là các loại UTBM tuyến, UTBM tuyến vẩy,
UTBM không biệt hóa, ung thư thần kinh nội tiết. Những năm gần đây, do
sử dụng xét nghiệm tế bào học trong tầm soát UT CTC nên tỷ lệ chung của
UT CTC cũng như tỷ lệ mắc UTBM vẩy đã giảm nhưng tỉ lệ mắc UTBM
tuyến lại tăng lên [5],[6] vì xét nghiệm tế bào học dễ dàng phát hiện UTBM tế
bào vẩy [7].
Tiên lượng bệnh nhân UT CTC phụ thuộc vào giai đoạn (GĐ) bệnh, tỷ lệ
sống sót sau 5 năm ở GĐ I trên 90%, GĐ II từ 60% đến 80%, GĐ III khoảng
50% và GĐ IV dưới 30% [8]. Việc chẩn đoán phát hiện sớm và điều trị kịp
thời có vai trò đặc biệt quan trọng trong cải thiện tiên lượng bệnh.
Hệ thống phân loại giai đoạn UT CTC của Liên đoàn Sản phụ khoa quốc
tế (FIGO) được sử dụng rộng rãi trên thế giới cũng như ở Việt Nam trong lập
kế hoạch điều trị UT CTC. Nếu chỉ dựa vào thăm khám lâm sàng, việc đánh
giá và phân loại GĐ bệnh theo tiêu chuẩn FIGO có tỷ lệ sai sót rất cao: trên
25% ở GĐ I, II từ 50%-65% ở GĐ IIA đến IIIB và 67% ở GĐ IVA [9],[10].
Hiện nay nhờ có chụp cắt lớp vi tính (CLVT) và cộng hưởng từ (CHT) việc
phân loại, đánh giá giai đoạn UT CTC trở nên chính xác hơn. FIGO trong lần
sửa đổi gần đây nhất (năm 2009) đã đề nghị sử dụng chẩn đoán hình ảnh
trong đó có CLVT và CHT trong đánh giá phân loại giai đoạn UT CTC
[11],[12],[13],[14].
CHT có độ phân giải cao trong đánh giá mô mềm tốt hơn CLVT, hơn
nữa với nhiều chuỗi xung, có thể quan sát ở nhiều hướng cắt nên có thể xác
định rõ khối u nguyên phát từ GĐ sớm, đồng thời đánh giá rất tốt mức độ xâm
lấn của khối u [15]. Nếu so sánh CHT, CLVT và thăm khám lâm sàng để
đánh giá UT CTC thì độ chính xác lần lượt là 92%, 70% và 78% [16]. Một số
nghiên cứu cho rằng CHT có thể xác định UT CTC xâm lấn các mô lân cận tử
cung với độ chính xác 88% – 97%, độ đặc hiệu 93% và giá trị dự báo âm tính
94% – 100% [17]. Trong phân loại giai đoạn UT CTC cộng hưởng từ có độ
chính xác từ 85-96% [6],[18],[19]. Ngoài ra CHT còn có giá trị trong theo dõi
điều trị UT CTC đặc biệt trong xạ trị và hóa xạ trị, cung cấp cho lâm sàng các
thông tin cần thiết để lập kế hoạch điều trị chuẩn xác hơn.
Hiện nay tại Việt Nam máy CHT 1.5 Tesla đã được trang bị khá rộng rãi ở
các bệnh viện, bước đầu góp phần vào chẩn đoán, phân loại giai đoạn và theo dõi
điều trị ung thư nói chung và UT CTC nói riêng. Để góp phần tìm hiểu về chẩn
đoán và điều trị UT CTC, chúng tôi thực hiện đề tài này với mục tiêu:
1. Phân tích đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ 1.5Tesla của UT CTC.
2. Đánh giá giá trị của cộng hưởng từ 1.5Tesla trong phân loại giai đoạn
theo FIGO và theo dõi điều trị UT CTC.