Lí do chọn đề tài
1.1. Việc dạy học Ngữ văn ở tr−ờng phổ thông (PT) cần đảm bảo định
h−ớng tích hợp một cách triệt để hơn
1.2. Việc dạy học đọc hiểu văn bản (ĐHVB) cần phải xuất phát từ văn
bản và bám sát văn bản
1.3. Thực tiễn nghiên cứu và giảng dạy Ngữ văn ở Trung học cơ sở
(THCS) đòi hỏi cần tận dụng khả năng hỗ trợ ĐHVB của ngôn ngữ học văn
bản (NNHVB)
2. Đối t−ợng và phạm vi nghiên cứu
Luận án chỉ lựa chọn trình bày các nội dung lí thuyết NNHVB có ý
nghĩa trực tiếp hoặc có liên quan đến việc dạy học ĐHVB. Để có điều kiện
nghiên cứu sâu hơn, luận án đã chọn một loại văn bản tự sự trong ch−ơng
trình (CT) Ngữ văn THCS là truyện dân gian để xem xét, với mong muốn đề
xuất đ−ợc những cách thức vận dụng NNHVB vào dạy học đọc hiểu các
truyện dân gian một cách cụ thể, phù hợp, hiệu quả.
3. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
3.1. Nghiên cứu vận dụng NNHVB vào dạy học văn bản nói chung
NNHVB đ−ợc coi là “một khoa học đầy triển vọng” bởi nó đã mở ra và
hứa hẹn nhiều khả năng nghiên cứu và vận dụng. Từ cuối thập kỉ 80 của thế kỉ
XX, việc nghiên cứu ứng dụng NNHVB vào việc dạy học tạo lập và tiếp nhận
văn bản ở trong n−ớc trở nên th−ờng xuyên và chính thức. Sách giáo khoa
(SGK) và sách giáo viên (SGV) Tiếng Việt và Làm văn của trung học phổ
thông (THPT) (CT chỉnh lí hợp nhất năm 2000) đã đ−a một số kiến thức ngữ
pháp văn bản vào CT lớp 10 và lớp 11. Các công trình: Ngữ pháp văn bản và
việc dạy làm văn (1985) của các tác giả Nguyễn Trọng Báu, Nguyễn Quang
Ninh, Trần Ngọc Thêm,; Ngữ pháp văn bản phục vụ ch−ơng trình cải cách
giáo dục (1989) của tác giả Nguyễn Quang Ninh đã bàn về việc vận dụng
NNHVB, ngữ pháp văn bản vào việc dạy học Làm văn trong nhà tr−ờng (NT).
Việc vận dụng NNHVB vào dạy học tiếp nhận văn bản nói chung và
phân tích, tiếp nhận văn bản văn học trong NT nói riêng cho đến nay ch−a có
nhiều tác giả và tài liệu nghiên cứu. Đề cập đến vấn đề này rõ hơn cả là Giảng
văn d−ới ánh sáng ngôn ngữ học (1986) của tác giả Đái Xuân Ninh, Dạy học
Tập đọc ở Tiểu học (2001) của tác giả Lê Ph−ơng Nga, Dạy học đọc hiểu ở Tiểu
học (2002) của tác giả Nguyễn Thị Hạnh. Các tác giả đã khẳng định việc nghiên
cứu những lí thuyết về lời nói, về sử dụng ngôn ngữ, về văn bản có thể giải đáp
những vấn đề: Đọc hiểu là gì? Đọc hiểu các kiểu văn bản khác nhau thì có gì
khác nhau?. Tuy nhiên, các tác giả không bàn đến việc vận dụng những yếu tố
cụ thể của NNHVB vào dạy học đọc hiểu một thể loại văn bản nào